Ish-presidenti amerikan, Jimmy Carter, ka vdekur në moshën 100-vjeçare

Ish-presidenti amerikan, Jimmy Carter, i cili shërbeu në Shtëpinë e Bardhë nga viti 1977 deri në 1981, vdiq të dielën. Ai ishte 100 vjeç.

Carter vdiq “në mënyrë paqësore” në shtëpinë e tij në Plains, “i rrethuar nga familja e tij”, tha Carter Center në një deklaratë.

Ish-presidenti amerikan vdiq të dielën pasdite në shtëpinë e tij në Plains, Georgia, ku ai dhe gruaja e tij, Rosalynn, kaluan pjesën më të madhe të jetës së tyre. Ai kishte qenë në kujdesin bujtinë për gati dy vjet.

“Babai im ishte një hero, jo vetëm për mua, por për këdo që beson në paqen, të drejtat e njeriut dhe dashurinë altruiste”, tha djali i tij, Chip Carter.

“Vëllezërit e mi, motra dhe unë e ndamë atë me pjesën tjetër të botës përmes këtyre besimeve të përbashkëta. Bota është familja jonë për shkak të mënyrës se si ai i bashkoi njerëzit dhe ne ju falënderojmë që nderuat kujtimin e tij duke vazhduar të jetoni këto besime të përbashkëta”.

Carter jetoi më gjatë pas mandatit të tij se çdo president tjetër amerikan. Termi i tij mbahet mend kryesisht për momente historike në Lindjen e Mesme.

Ato përfshijnë ndërmjetësimin e marrëveshjeve të paqes të Camp David të vitit 1978 midis Egjiptit dhe Izraelit, të cilat çuan në traktatin historik të paqes midis dy vendeve më 1979.

Ai ishte gjithashtu president kur SHBA negocioi lirimin e 52 anëtarëve të stafit të mbajtur në Ambasadën amerikane në Teheran, të cilët u mbajtën peng pas Revolucionit Islamik të vitit 1979 për 444 ditë.

Ndërsa ai po bënte fushatë për zgjedhjet presidenciale të 1980-ës në SHBA, një mision shpëtimi amerikan për pengjet dështoi në prill, me tetë amerikanë të vdekur. Kjo doli të ishte një pikë kthese dhe shpesh shihet si një arsye kritike për humbjen e tij dërrmuese ndaj Ronald Reganit.

Pengët u liruan disa minuta pas inaugurimit të Reganit më 1981.

Pasi nuk arriti të fitonte një mandat të dytë në detyrë, Carter krijoi më 1982 Qendrën Carter, të cilën ai synoi të fokusohej në paqebërjen ndërkombëtare, përkrahjen e demokracisë, shëndetit publik dhe të drejtave të njeriut.

Carter ishte presidenti i parë amerikan që lindi në një spital, më 1 tetor 1924, nga një infermiere dhe një pronar i një dyqani të përgjithshëm. Pas një fëmijërie të shënuar nga Depresioni i Madh, ai ndoqi Akademinë Detare dhe ra në dashuri me shoqen e motrës së tij, Rosalynn Smith.

Carters u martuan në vitin 1946 dhe ishin së bashku për 77 vjet, derisa Rosalynn vdiq në nëntor 2023 në moshën 96-vjeçare.

Carter ishte relativisht i panjohur jashtë Gjeorgjisë kur siguroi nominimin demokrat, dhe më vonë presidencën, në vitin 1976. Ai promovoi politika mesatarisht progresive gjatë mandatit të tij të vetëm, i cili u dëmtua gjithashtu nga problemet ekonomike dhe kriza e pengjeve në Iran në 1980, vitin kur ai humbi kandidimin e tij të dytë presidencial ndaj Ronald Reganit.

Carter u bë më i njohur për përcaktimin e konceptit të “post-presidencës”. Krahas gruas së tij, ai punoi për të promovuar kauzat humanitare në mbarë botën dhe fitoi Çmimin Nobel për Paqen në 2002.

Përpjekjet e vazhdueshme të diplomacisë së Carter-it e tejkaluan qëndrimin e tij në Shtëpinë e Bardhë. Ai një herë tha, i pa ngarkuar më nga urdhri i Uashingtonit, se shkoi “aty ku të tjerët nuk po shkelin”.

“Unë mund të them atë që dua. Mund të takoj kë të dua. Mund të marr projekte që më kënaqin dhe të refuzoj ato që nuk më pëlqejnë,” tha Carter.

Ai ishte hapur kritik ndaj ish-presidentit Xhorxh W. Bush për pushtimin e Irakut në vitin 2003. Ai kritikoi gjithashtu qasjen e SHBA-së ndaj Izraelit dhe në vitin 2006 publikoi librin: “Palestina: Paqja jo Aparteid”.

Carter gjithashtu argumentoi në mënyrë të përsëritur se Koreja e Veriut duhet të përfshihet në çështjet ndërkombëtare, një pozicion që për një kohë të gjatë shkonte kundër vijës zyrtare të SHBA.

Çmimi i tij Nobel për Paqe në vitin 2002 kurorëzoi atë që komiteti e quajti “përpjekjet e tij të palodhura për të gjetur zgjidhje paqësore për konfliktet ndërkombëtare, për të avancuar demokracinë dhe të drejtat e njeriut dhe për të promovuar zhvillimin ekonomik dhe social”.

Kryetari madje argumentoi se ishte disa dekada shumë vonë, duke shtuar se ai duhet ta kishte fituar atë së bashku me ish-presidentin egjiptian Anwar Sadat dhe ish-kryeministrin izraelit Menachem Begin, të cilët të dy fituan çmimin në 1978 mbi Marrëveshjen e Camp David të ndërmjetësuar nga Carter./DW

---