Italishtja zvicerane kundër italishtes standarde: Cilat janë ndryshimet kryesore?

Italishtja është një nga katër gjuhët zyrtare të Zvicrës (krahas gjermanishtes zvicerane, frëngjisht dhe retromanisht). Por si ndryshon italishtja zvicerane nga italishtja e folur në Itali?

Gjuhët e folura në shumë vende dhe kultura në mënyrë të pashmangshme zhvillojnë shprehjet e tyre lokale, fjalorin e ri dhe ndonjëherë edhe dallimet në gramatikë dhe shqiptim. Italishtja zvicerane, e cila flitet kryesisht në kantonin e Ticino-s dhe në pjesën jugore të Graubünden, i njohur gjithashtu si Kantoni Grigioni, nuk bën përjashtim, shkruan The Local, përcjell albinfo.ch.

Si ndryshon italishtja zvicerane nga italishtja kontinentale?

Ka shumë variacione rajonale të italishtes standarde në vetë Italinë. Megjithatë, italishtja zvicerane është larmia e gjuhës së folur nga rreth 700,000 njerëz në të gjithë Zvicrën, duke përfshirë zviceranë nga pjesa italisht-folëse e Zvicrës, emigrantë italianë si dhe shtetas zviceranë me nënshtetësi italiane.

Ndërsa dallimet kryesore midis italishtes zvicerane dhe italishtes standarde mund të gjenden në fjalorin dhe idiomat e tyre të përbashkëta – dhe jo aq të përbashkëta -, ndryshimet mund të gjenden gjithashtu në gramatikën dhe mënyrën e të folurit të tyre. Kjo është kryesisht për shkak të faktit se italishtja zvicerane, ndryshe nga italishtja standarde, huazon fjalë nga kantonet fqinje gjermane dhe frëngjishtfolëse, përcjell tutje albinfo.ch.

Fjalori

Megjithëse shumë zviceranë do të argumentonin se italishtja zvicerane dhe italishtja standarde janë praktikisht identike, një qëndrim i shkurtër përtej kufirit jugor sigurisht që do t’i vërtetojë ata që e kanë gabim – më së voni kur u kërkohet të paraqesin patentën e tyre të drejtimit. Në italishten zvicerane, patenta e drejtimit quhet licenza di condurre, e cila është huazuar nga frëngjishtja permis de conduire. Kjo shprehje helvetike nuk ka gjasa të kuptohet në Itali, megjithatë, ku patenta e drejtimit njihet si patentë di guida. Ndërsa jeni në rrugë, mbani mend se autostradat italiane nuk kërkojnë një vinjetë të autostradës dhe për këtë arsye, gjithashtu mungon një fjalë e zbukuruar për ngjitësin e makinës shumë zvicerane. Në Itali, vignetta quhet thjesht një bollino ose contrassegno.

Nëse vuani nga gripi ndërsa shikoni pamjet mahnitëse në Itali, mos u shqetësoni duke shpjeguar se nuk jeni mirë me gripin. Fjala popullore italiane zvicerane për grip nuk përdoret në Itali dhe në fakt është huazuar si nga gjermanishtja Grippe ashtu edhe nga frëngjishtja grippe. Prandaj: kur jeni në Itali, bëni siç bëjnë italianët dhe provoni të thoni grip.

Nëse më në fund jeni kuptuar, farmacisti mund të rekomandojë ndonjë ilaç ose fermako. Ekuivalenti zviceran italian, medicamento, nuk përdoret në Itali.

Kur jeni në Itali, mund të tërhiqeni shumë mirë në rrugët tregtare të Milanos për disa pazare të volitshme – por jo aq shpejt! Nëse jeni në kërkim të një marrëveshjeje të madhe, mos i kërkoni asistentit të shitjes disa azione (gjermanisht: Aktion). Në italishten standarde, azione përkthehet në veprim, ndërsa italianët i quajnë shitjet promozione dhe ofertat speciale referohen si offerta speciale, përcjell tutje albinfo.ch.

Gramatika

Ndërsa fjala e çuditshme italiane zvicerane mund të ngjallë shumë mirë një nënqeshje nga fqinji i saj jugor, shprehjet e tjera – gramatikisht të pasakta – mund të priten në mënyrë më pak të favorshme.

Një nga temat që shumica e njerëzve kanë të përbashkët është pa dyshim moti. Por kur paraqitni këtë akullthyes në dukje të pafajshëm me një altoparlant standard italian, mund të përballeni me një pamje befasuese. Në Itali, parashikimi i motit – meteo – është rreptësisht mashkullor, ndërsa folësit zviceranë italianë përdorin formën femërore kur diskutojnë temën.

Për më tepër, italishtja zvicerane gjithashtu ka shumë më pak fjalë me anglisht për shkak të përdorimit të fjalorit francez. Kalkulat (fjalët e huazuara) nga kjo e fundit në italishten zvicerane përputhen më shpesh me fjalët me origjinë latine sesa fjalët standarde italiane.

Një fjalë, dy kuptime

Disa mund të thonë se është mjaft e lehtë të mësosh dy fjalë të ndryshme për të njëjtën gjë, por çka nëse ato fjalë kanë më shumë se një kuptim?

Terma të shumtë italianë zviceranë rezultojnë konfuzë për fqinjët e tyre italianë, një prej tyre është ghette, një fjalë që është e njohur për të dy, por ka një kuptim tjetër përtej kufirit. Në Zvicër, ghette (IT: calzamaglia) do të thotë geta, ndërsa fjala përkthehet në dollakë në Itali.

Në mënyrë të ngjashme, fjala italiane zvicerane për priza të shumta mund t’i bëjë pulset italiane të shpejta – dhe jo në një mënyrë të mirë. Në Zvicër, prizat e shumta quhen ladro, që në Itali do të thotë hajdut. Ciabatta, fjala standarde italiane për priza të shumta, nga ana tjetër, do të thotë pantofla në Zvicrën italisht-folëse.

Fjala italiane zvicerane për shtëpi, fuoco, përkthehet në zjarr në Itali, ku nucleo familiare përdoret për të përshkruar një familje, ndërsa cicca (IT: gomma da masticare) do të thotë çamçakëz në italishten zvicerane dhe bisht cigareje në italishten standarde. Ndërkohë, bishti i cigares quhet mozzicone në kantonin e Ticino.

Nëse keni menduar se gjërat nuk mund të bëhen më të ndërlikuara, fjala “e lehtë” do të donte të kishte një fjalë. Në italishten zvicerane, evidente përkthehet në e lehtë, ndërsa italishtja standarde përdor fjalën facile. Dhe vetëm për t’i komplikuar gjërat: evidente në italishten standarde do të thotë e qartë – ashtu si në frëngjisht.

Toni i të folurit

Ndërsa nuk ka pothuajse asnjë dallim vokal midis italishtes zvicerane dhe italishtes standarde, folësit e italishtes zvicerane thuhet se flasin pak më ngadalë dhe i kushtojnë më shumë rëndësi një shqiptimi të qartë në krahasim, për shembull, me fqinjët e tyre të afërt të italishtes veriore. Thekset e këtyre të fundit, nga ana tjetër, tingëllojnë më të fortë dhe janë më të ndikuar nga dialektet e tyre përreth.

Në përgjithësi, folësit e italishtes zvicerane përshkruhen se flasin në një mënyrë më të strukturuar, duke përdorur italishten e mësuar në shkollë, ndërsa folësit italianë në Itali thuhet se favorizojnë një qasje më të qetë të të folurit, duke përfshirë shumë fjalë të përdorura në vend, larg nga një standard i rreptë italisht. dialekt.

Nëse jeni një folës italian dhe jeni të etur për të dëgjuar disa nga këto dallime për veten tuaj, disa thonë se mënyra më e lehtë për ta bërë këtë është të përshtateni me TG Svizzera dhe të prisni disa lajme politike. Sipas disave, dallimi midis italishtes zvicerane dhe italishtes standarde mund të vërehet më së miri kur folësit e të parës diskutojnë temën e diskutueshme për shkak të përdorimit të fjalorit politik shumë të ndryshëm.

---