Eksodi i bardhë: Mjekët po i kthejnë shpinën Kosovës

 Arsyet e ikjes së mantelbardhëve janë të shumta, por ato kryesisht lidhen me çështjet financiare, deri tek kushtet e punës

Në Kosovë, largimi i qytetarëve drejt Evropës është bërë prej kohësh një fenomen masiv. Por kur ky trend përfshin edhe ata që kujdesen për shëndetin e popullit, mjekët, infermierët dhe profesionistët e tjerë shëndetësorë, atëherë rreziku nuk është vetëm shoqëror, por edhe ekzistencial për sistemin shëndetësor të vendit.

Vetëm gjatë vitit 2023, sipas të dhënave të Odës së Mjekëve të Kosovës, 167 mjekë kanë marrë certifikatën etike-profesionale me qëllim punësimi jashtë vendit. Në gjashtëmujorin e parë të vitit 2024, mbi 60 mjekë tashmë janë larguar, ndërsa deri më shtator janë regjistruar 111 kërkesa të reja. Këto shifra janë vetëm maja e ajsbergut, sepse pas tyre fshihen edhe dhjetëra infermierë dhe teknikë që çdo vit kërkojnë rrugën drejt Gjermanisë, Zvicrës e shteteve të tjera të BE-së.

Megjithatë, në praktikë, të dhënat flasin ndryshe: çdo muaj Kosova humb disa prej kuadrove të saj më të kualifikuara.

Arsyet e ikjes

Arsyet e ikjes së mantelbardhëve janë të shumta, por që kryesisht lidhen me çështjet financiare, deri tek kushtet e punës. Paga e një mjeku specialist në Gjermani është disa herë më e madhe se ajo e kolegut të tij në Kosovë. Një mjek në Gjermani arrin të fitojë mesatarisht mbi 6.000 euro në muaj, ndërsa në Kosovë një mjek specialist merr rreth 1.200 euro, duke treguar një dallim shumë të madh në vlerësimin financiar të profesionit.

Kushtet e punës janë një tjetër arsye: ka mungesë pajisjesh, sallat e operacionit janë larg të qenit moderne dhe edhe stafi mbështetës shpesh herë mungon. Në spitalet kryesore të vendit, kryesisht në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, një infermiere kujdeset për 16-20 pacientë gjatë një dite dhe kjo është përtej normales.

Një tjetër arsye e largimit, apo ajo që konsiderohet eksodi i bardhë, është edhe mungesa e perspektivës. Specializimet shpesh herë merren mbi bazë të nevojës së përcaktuar nga shteti dhe jo dëshirave të mjekëve të rinj, andaj mungesa e këtyre mundësive për specializime të avancuara, kërkime shkencore dhe ngritje profesionale, po i shtyn mantelbardhët drejt migrimit.

Kosova rrezikon të mbetet pa shtyllën e saj kryesore të shëndetësisë

Por nëse ikja e mjekëve nuk ndalet, Kosova rrezikon të mbetet pa shtyllën e saj kryesore të shëndetësisë. Sistemi spitalor, tashmë i dobët, mund të përballet me kolaps, duke lënë mijëra pacientë pa kujdes bazik.

Nga muaji i kaluar Spitali i Mushkërive në Pejë, institucioni i vetëm në Kosovë që trajton tuberkulozin dhe sëmundje të tjera të mushkërive, themeluar rreth viteve ‘50, po përballet me mungesë pulmologësh. Megjithëse faktikisht “spitali është mbyllur”, drejtuesit e Spitalit të Përgjithshëm në Pejë kanë deklaruar se Reparti i Pulmologjisë nuk është mbyllur dhe nuk ka ndërprerë shërbimet. Kur ka mungesë të mjekëve, pacientët trajtohen nga mjekë internistikë, dhe rastet më të komplikuara referohen në Klinikën e Pulmologjisë në QKUK-Prishtinë.

“Migrimi po gërryen themelet e shoqërisë kosovare: Jo vetëm mjekë, por punëtorë nga të gjithë sektorët po ikin”

 Eurostat raporton se gjatë pesë viteve të fundit, mbi 200,000 shtetas të Kosovës kanë kërkuar strehim në vendet e Bashkimit Evropian, një shifër që i korrespondon më shumë se 12% të popullsisë së përgjithshme. Për vitin 2024, rreth 39,000 kosovarë aplikuan për leje qëndrimi në Evropë, dhe thuajse gjysma u vendosën në Gjermani. Këto shifra pasqyrojnë një trend migrimi të vazhdueshëm, i nxitur kryesisht nga arsye ekonomike, arsimore dhe kërkesa për standarde më të larta jetese.

Ndërsa largimi i mjekëve, infermierëve dhe profesionistëve të shëndetësisë është dokumentuar shumë, të dhënat tregojnë se edhe shumë profesionistë jashtë këtij sektori po mendojnë ose veprojnë për t’u larguar nga Kosova.

Punëtorë nga sektori i ndërtimtarisë; Industria e ndërtimit është ndër sektorët me përqindjen më të lartë që kanë prirje për emigrim. Sipas një raporti të Institutit GAP, rreth 18.7% e njerëzve nga ky sektor kanë shprehur dëshirë të largohen.

Hotelieri, gastronomi dhe shërbime të mikpritjes: Edhe këta sektorë renditen lart sipas GAP-it sa i përket prirjes për emigrim, gjithashtu me rreth 18.7% nga të intervistuarit që punojnë në këto fusha.

Tregtia dhe prodhimi: Këto dy sektorë gjithashtu janë ndër më të prekurat, posaçërisht për shkak të pagave të ulëta, mungesës së sigurimeve dhe ambienteve jo të qëndrueshme pune. Për këto sektorë, përqindjet e dëshirës për emigrim janë rreth 18.1% (tregtia) dhe 12.9% (prodhimi).

Edhe profesionistë të tjerë tekniko-administrativë, që kanë aftësi të specializuara, ose punojnë në shërbime që kërkojnë përmirësim të kushteve, po largohen  si nga mungesa e mundësive për zhvillim profesional, ashtu edhe për mungesë stabiliteti ekonomik.

Pa të dhëna zyrtare

Ministria e Shëndetësisë nuk ka të dhëna konkrete për ikjen e mjekëve nga Kosova, ashtu siç nuk kanë as dikasteret e tjera për zbrazjen e trurit nga vendi. Rreziku dhe pasojat e këtij fenomeni shtrihen nga humbja e fuqisë punëtore dhe zvogëlimi i popullsisë, deri te deficiti i kuadrove në të gjitha fushat.

---