Në prag të vizitës së Presidentes Osmani: Si i sheh Zvicra marrëdhëniet me Kosovën

"Në vitet 1960, punëtorë Kosova (Ish RFJ) emigruan në Zvicër. Që nga viti 1981 e tutje, lëvizja politike kosovare ishte formuar kryesisht në Zvicër..."

Me rastin e vizitës së nivelit më të lartë që do të zhvillojë nesër në Zvicër Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, agejnsia shtetëroree e lajmeve SDA ka publikuar artikuj lidhur me marrëdhëniet miqësore në mes të Kosovës dhe Zvicrës. Në njërin prej tyre, të titulluar “Si është e lidhur Zvicra me Kosovën”, bëhet fjalë për fillet  ekëtyre marrëdhënieve që datojnë së paku nga vitet `60 të shekullit të kaluar. Artikulli tjetër merret me marrëdhëniet ekonomike në mes të dy vendeve

Në vazhdim, albinfo.ch jep thekse nga këta dy artikuj.

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu, do të pritet nga Këshilli Federal të mërkurën për një vizitë shtetërore dy-ditore. Kjo është vizita e parë (shtetërore) e një kryetari shteti të Kosovës në Zvicër. Siç tregon një vështrim i shkurtër historik, marrëdhëniet midis dy vendeve janë të larmishme.

Sipas qeverisë federale, që në vitet 1960, punëtorët nga ish-provinca e atëhershme jugosllave e Kosovës emigruan në Zvicër. Që nga viti 1981 e tutje, sipas Fjalorit Historik Zviceran (HLS), i cili financohet nga qeveria federale, lëvizja politike kosovare ishte formuar kryesisht edhe në Zvicër. Anëtarë kryesorë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) kanë qëndruar gjithashtu në Zvicër, deri në vitin 2001.

Pas Luftës së Kosovës në fund të viteve 1990, numri i emigrantëve nga Kosova u rrit ndjeshëm. Në fillim të shekullit të 21-të, rreth 200,000 shqiptarë të Kosovës jetonin në Zvicër  kjo korrespondonte me rreth një të dhjetën e popullsisë së përgjithshme të Kosovës në atë kohë.

Në Kosovë, Zvicra gjithashtu pati ofruar ndihmë humanitare gjatë konfliktit nga viti 1998 deri në vitin 1999 dhe pati zbatuar programe për kthimin dhe riintegrimin e refugjatëve dhe personave të zhvendosur, thuhet nga Ministria e Jashtme Zvicerane mbi marrëdhëniet dypalëshe me vendin.

Programet e rindërtimit dhe zhvillimit pasuan më vonë. Që në vitin 2005, Këshilli Federal votoi në favor të pavarësisë formale për Kosovën.

Gjatë një udhëtimi në territorin, i cili që nga viti 1999 ka qenë nën administrimin e OKB-së, Ministrja e Jashtme e atëhershme Micheline Calmy-Rey pati përsëritur kërkesën zvicerane për pavarësi, në gusht të atij viti (2005). Calmy-Rey shprehu me atë rast bindjen e saj se një kthim i Kosovës nën kontrollin serb nuk ishte as i dëshirueshëm dhe as realist.

Rreth tre vjet më vonë, më 17 shkurt 2008, Kosova shpalli pavarësinë e saj nga Serbia. Në Bernë dhe Cyrih, disa mijëra njerëz u mblodhën për të festuar në sheshe publike.

Më 27 shkurt, Zvicra u bë shteti i 19-të anëtar i OKB-së dhe vendosi marrëdhënie diplomatike dhe konsullore me Kosovën.

Sipas shifrave federale, aktualisht ka rreth 160,000 njerëz në diasporën kosovare (me shtetësi të Kosovës) në Zvicër. Dhe po ashtu shumë kosovarë po natyralizohen në këtë vend: Sipas shifrave nga Sekretariati Shtetëror për Migracionin (SEM),  2,255 persona nga Kosova janë natyralizuar vetëm në vitin 2024.

Që nga viti 1999 e deri më sot, Ushtria Zvicerane është e përfshirë me Swisscoy në misionin ndërkombëtar paqeruajtës të NATO-s, Forca e Kosovës (KFOR). Kontributi zviceran në KFOR është kontingjenti i parë i armatosur i Zvicrës jashtë vendit dhe angazhimi më i madh i Forcave të Armatosura Zvicerane për ndërtimin e paqes deri më sot.

Zvicra mbështet procesin e reformave në Kosovë, i cili synon të kontribuojë në integrimin më të fortë rajonal dhe evropian të vendit, thotë më tutje Ministria e Jashtme mbi marrëdhëniet dypalëshe.

Marrëdhëniet tregtare në mes të dy vendeve

Tregtia dypalëshe e mallrave midis Zvicrës dhe Kosovës është rritur vitet e fundit. Organizata e promovimit të eksporteve sheh potencial të mëtejshëm në këtë pikë.

Sipas Agjencisë Zvicerane për Promovimin e Eksportit, Kosova aktualisht ka pak rëndësi ekonomike për Zvicrën. Megjithatë, sipas Switzerland Global Enterprise, ekziston potencial për të rritur tregtinë dypalëshe, edhe për shkak të diasporës së madhe kosovare në këtë vend.

Departamenti Federal i Punëve të Jashtme (FDFA) gjithashtu e përshkruan tregtinë midis Zvicrës dhe shtetit ende të ri ballkanik të Kosovës si “modeste”. Pavarësisht vëllimit relativisht të vogël, tregtia dypalëshe e mallrave midis Zvicrës dhe Kosovës ka vazhduar të rritet vitet e fundit, sipas raportit ekonomik të Ambasadës Zvicerane në Prishtinë.

Sipas Zyrës Federale për Doganat dhe Sigurinë Kufitare (FOCA), mallra me vlerë 83 milionë CHF u importuan nga Kosova në vitin 2024. Kjo korrespondon me 0.04 përqind të vëllimit të përgjithshëm të importit zviceran.

Sipas FDFA-së, Zvicra aktualisht renditet e gjashta midis destinacioneve të eksportit për mallrat kosovare, transmeton albinfo.ch. Mallrat e gatshme përbëjnë më shumë se 50 për qind të eksporteve në Zvicër, duke përfshirë kryesisht produktet plastike dhe të gomës, si dhe mobiljet.

Investitor në Kosovë

Zvicra është madje destinacioni kryesor i eksportit për shërbimet kosovare në fushat e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit (TIK) dhe outsourcing-ut të proceseve të biznesit (BPO). Në vitin 2023, 4.7 përqind (41.6 milionë CHF) e të gjitha investimeve të huaja kosovare u bënë në Zvicër. Zvicra ishte kështu vendi i gjashtë më i rëndësishëm i destinacionit për investimet direkte kosovare.

Sipas raportit ekonomik të Ambasadës Zvicerane, produktet më të rëndësishme që Zvicra eksporton në Kosovë vazhdojnë të jenë automjetet, duke përbërë mbi 40 për qind. Eksportet nga industritë kimike dhe farmaceutike gjithashtu u rritën pak, ndërsa eksportet nga sektori i bujqësisë kanë rënë ndjeshëm kohët e fundit.

Sipas Zyrës Federale për Çështje Ekonomike dhe Energji (BAZG), eksportet zvicerane të mallrave në Kosovë arritën në 74 milionë CHF në vitin 2024, dhjetë milionë më shumë se në vitin 2023.

Sipas shifrave nga raporti ekonomik i Ambasadës Zvicerane në Prishtinë, Zvicra është gjithashtu investitori i dytë më i madh i huaj në Kosovë pas Gjermanisë, me një vëllim total prej gati një miliard frangash zvicerane midis viteve 2008 dhe 2023. Kjo korrespondon me afërsisht 20 përqind të të gjitha investimeve të huaja direkte (IHD) në Kosovë.

Sipas FDFA-së, Kosova është zhvilluar në një destinacion nearshore (zhvendosja e aktiviteteve operative në një vend fqinj) për kompanitë zvicerane vitet e fundit, përcjell albinfo.ch. Investitori më i madh zviceran është “Mabetex Group”, i regjistruar në Lugano TI, i cili zotëron, ndër të tjera, një bankë në Kosovë.

Këshilli Federal synon të thellojë më tej marrëdhëniet tregtare midis dy vendeve: Në janar 2025, Shoqata e Tregtisë së Lirë (EFTA), së cilës i përket Zvicra, nënshkroi një marrëveshje gjithëpërfshirëse të tregtisë së lirë me shtetin ballkanik në Davos të Greqisë. Marrëveshja do të çojë në një ulje të tarifave për mallrat dhe shërbimet, është shprehur Ministri i Ekonomisë Guy Parmelin në Forumin Ekonomik Botëror (WEF) në Davos.

---