Pse Zvicra nuk është pjesë e Bashkimit Evropian?

Në botën e pakteve shumëpalëshe, Zvicra vazhdon t'u shmanget shumë aleancave ndërkombëtare. Kjo është pse

Deri më sot, Zvicra është një nga një pjesë e vogël e vendeve evropiane perëndimore që nuk janë anëtarësuar në Bashkimin Evropian. E kufizuar nga të gjitha anët me shtetet anëtare (përveç Lihtenshtajnit të vogël), Zvicra shpesh është referuar si një ishull i vogël i pasur që qëndron vetëm në mes të Evropës, përcjell albinfo.ch.

Një frazë “paradoks zviceran” është përdorur gjithashtu për të përshkruar refuzimin e palëkundur të vendit për t’u bashkuar me Bashkimin. Kjo për shkak se ekonomia e Zvicrës mbështetet shumë në eksportet dhe partneri kryesor tregtar i saj është BE-ja.

Një tjetër paradoks është se rreth një e katërta e popullsisë së Zvicrës janë të huaj – shumica e tyre nga BE-ja, përcjell tutje albinfo.ch.

Fajësoni neutralitetin

“Zvicra ka një ndjenjë shumë të fortë pavarësie; anëtarësimi në BE do të cenonte autonominë e saj”, tha për The Local në një intervistë politologu Daniel Warner, ish-zëvendës i drejtorit të Institutit Graduate të Studimeve Ndërkombëtare dhe Zhvillimore në Gjenevë.

Në fakt, koncepti i sovranitetit është ngulitur aq thellë në psikikën zvicerane, saqë vendi votoi për t’u anëtarësuar në Kombet e Bashkuara vetëm në vitin 2002 – një tjetër paradoks i dukshëm, pasi Gjeneva është shtëpia e një numri organizatash dhe agjencish të OKB-së. Kjo nuk do të thotë se përpjekjet për t’u anëtarësuar në BE nuk janë bërë. Në vitin 1992, votuesit zviceranë kundërshtuan ngushtë (me 50.3 për qind) planin e mbështetur nga qeveria për t’u bashkuar me atë që atëherë ishte Zona Ekonomike Evropiane e 12 vendeve.

Argumenti kryesor që ndikoi votuesit ishte se demokracia bazë unike e vendit do të minohej nëse vendimet politike që prekin Zvicrën do të merreshin në Bruksel dhe jo në Bernë.

Gati një dekadë më vonë, në vitin 2001, qytetarët zviceranë votuan për një nismë popullore për hapjen e negociatave të anëtarësimit, por gati 77 përqind e kundërshtuan propozimin.

Koncesione të vogla

Duke kuptuar se një lloj marrëdhënieje me BE-në do të ishte e dobishme për ekonominë e vendit të bazuar në tregti, Zvicra gradualisht negocioi 120 marrëveshje dypalëshe me Brukselin. Këto traktate përfshijnë aksesin në treg për eksportet zvicerane, kërkimin shkencor, shkëmbimet e studentëve, bashkëpunimin policor, si dhe përkatësinë në Zonën Shengen, e cila parashikon lëvizjen e lirë dhe të pakufizuar të njerëzve midis shteteve anëtare, përcjell tutje albinfo.ch.

Zvicra është gjithashtu pjesë e një grupi tjetër jo-anëtar të BE-së – Shoqata Evropiane e Tregtisë së Lirë (EFTA) – e cila i jep Zvicrës dhe tre anëtarëve të tjerë (Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni) akses në disa përfitime tregtare dhe ekonomike brenda shoqatës dhe BE-së.

Marrëdhënia dashuri-urrejtje

Ndërsa marrëveshja dypalëshe me Bashkimin ka qenë e dobishme reciproke, çarjet u shfaqën në maj 2021, kur Zvicra përfundoi negociatat e marrëveshjes kuadër me Brukselin. Këto bisedime kishin për qëllim ribërjen e pesë pakteve kryesore dhe rregullimin e ligjeve të zbatueshme zvicerane dhe të BE-së. Sidoqoftë, Këshilli Federal “arriti në përfundimin se mbesin dallime thelbësore midis Zvicrës dhe BE-së në aspektet kyçe” dhe përfundoi bisedimet.

Të dy palët arritën në një ngërç pasi BE-ja refuzoi t’i nënshtrohet kërkesave të presidentit zviceran Guy Parmelin për të përjashtuar nga pakti çështjet kryesore që lidhen me ndihmën shtetërore, mbrojtjen e pagave dhe lirinë e lëvizjes.

“Këshilli Federal megjithatë konsideron se është në interesin e përbashkët të Zvicrës dhe BE-së të ruajnë bashkëpunimin e tyre të vendosur mirë dhe të ruajnë sistematikisht marrëveshjet tashmë në fuqi,” tha qeveria.

“Prandaj dëshiron të nisë një dialog politik me BE-në për bashkëpunim të vazhdueshëm”, shtoi ai.

A ka gjasa që Zvicra të anëtarësohet në BE në të ardhmen e parashikueshme?

Jo sipas Warner.

“Ka vetëm një dëshirë të kufizuar për anëtarësim”, shpjegoi ai, kryesisht për shkak të ndjenjave shumë të forta anti-BE në pjesën qendrore të Zvicrës – kryesisht në zonat rurale – ku jetojnë shumica e mbështetësve të Partisë Popullore Zvicerane (SVP) të krahut të djathtë. . SVP ka kundërshtuar me vendosmëri çdo lëvizje për t’u bashkuar me BE.

“Suksesi i jashtëzakonshëm i Zvicrës në aspektin e prosperitetit, paqes dhe ekuilibrit social mund të shpjegohet vetëm me shtyllat e këtij shteti, të cilat quhen demokracia e drejtpërdrejtë, federalizmi dhe neutraliteti i armatosur. E gjithë kjo do të kërcënohej nga marrëveshja e anëtarësimit në BE. Kjo kontratë do t’i mundësonte BE-së të imponojë rregullat e saj në fushën e lëvizjes së lirë të njerëzve, politikës bujqësore, standardeve industriale, furnizimit me energji dhe madje edhe rrugëve tranzit veri-jug”, pretendon partia.

“Ky mentalitet është ende i përhapur”, tha Warner.

Pra, sa i përket anëtarësimit të Zvicrës në BE, “Unë nuk e shoh të ndodhë”, shtoi ai.

Sa kohë duhet të jenë të pranishëm në Bashkimin Evropian shtetasit jo-BE për t’u siguruar që të mos humbasin statusin e rezidentit afatgjatë? Për herë të parë Gjykata e Drejtësisë së Bashkimit Evropian ka dhënë një përgjigje.

Të qenit fizikisht i pranishëm në BE për disa ditë në një periudhë 12-mujore është e mjaftueshme për të shmangur humbjen e qëndrimit të përhershëm, thanë gjyqtarët e BE-së.

Dhe pasi të fitohet qëndrimi afatgjatë, “nuk është e nevojshme që personi në fjalë të ketë vendbanimin e tij ose të saj të zakonshëm ose qendrën e interesave në Bashkimin Evropian”, ka specifikuar Gjykata.

Cili është sfondi?

Sipas direktivës së BE-së, e hyrë në fuqi në 2006, qytetarët jo-BE mund të aplikojnë për statusin e rezidentit afatgjatë pasi të kenë jetuar ligjërisht në një vend të Bashkimit Evropian për një periudhë të pandërprerë prej pesë vjetësh.

Për të marrë statusin, ata duhet të kenë një burim të qëndrueshëm të ardhurash dhe të plotësojnë nevojat e tyre dhe të anëtarëve të familjes pa u mbështetur në asistencë sociale. Ata gjithashtu duhet të kenë sigurim shëndetësor dhe, nëse kërkohet në nivel kombëtar, të provojnë se janë të integruar në shoqëri, për shembull duke ditur gjuhën ose parimet themelore të vendit.

Pasi të jetë fituar, qëndrimi afatgjatë u jep të drejta të ngjashme me qytetarët e BE-së për sa i përket punës, arsimit, sigurimeve shoqërore dhe përfitimeve të tjera të mirëqenies. Përveç kësaj, duhet të lehtësojë lëvizjen për punë ose studime në vendet e tjera të BE-së, megjithëse ka ende shumë boshllëqe në mënyrën se si zbatohet direktiva në nivel kombëtar.

Statusi gjithashtu mund të humbet nëse personi në fjalë mungon në BE për 12 muaj rresht (vendet e BE-së mund të lejojnë periudha më të gjata ose të marrin parasysh rrethana të jashtëzakonshme).

Por çfarë llogaritet si prani për të thyer periudhën 12-mujore dhe për të ruajtur statusin? Direktiva fillestare nuk e specifikoi atë dhe vetëm të enjten Gjykata e Drejtësisë e BE dha një sqarim.

Pse ishte i nevojshëm sqarimi?

Rasti lidhej me një shtetas kazak me banim në Austri. Kreu i qeverisë së provincës së Vjenës (Landeshauptmann von Wien) kishte refuzuar kërkesën e tij për rinovimin e lejes së qëndrimit afatgjatë, sepse në 5 vitet e mëparshme ai kishte qenë i pranishëm në territorin e BE-së vetëm disa ditë në vit.

Më pas ai e kundërshtoi vendimin në gjykatën administrative lokale (Verwaltungsgericht), duke kërkuar një interpretim të rregullave në Gjykatën e Drejtësisë së BE-së.

Gjykata administrative i kërkoi Gjykatës së BE-së të sqaronte nëse çdo prani fizike, qoftë edhe disa ditë, do të ishte e mjaftueshme për të parandaluar humbjen e statusit, ose nëse një shtet anëtar i BE-së mund të vendoste kushte shtesë, si p.sh. të ketë vendbanim të zakonshëm ose një qendër interesat në vend.

Dhe cili ishte vendimi?

Gjykata e Drejtësisë së BE-së vendosi këtë javë se “për të parandaluar humbjen e statusit të rezidentit afatgjatë” mjafton të jesh i pranishëm në BE për disa ditë në 12 muajt pas fillimit të mungesës.

Ky interpretim i direktivës tani do të duhet të ndiqet nga administratat dhe gjykatat kombëtare në mbarë BE-në (përveç në Danimarkë dhe Irlandë, të cilat kanë hequr dorë nga kjo direktivë. Është e mundur që vendet e BE-së të tërhiqen nga direktivat e BE-së për drejtësinë dhe vendin punët por jo në tregun e brendshëm.)

Gjyqtarët e BE-së vunë në dukje se direktiva “kërkon të sigurojë integrimin e shtetasve të vendeve të treta” dhe duke qenë se ata tashmë “kanë demonstruar se janë të vendosur në atë shtet anëtar”, ata janë, në parim, “të lirë, ashtu si qytetarët e BE-së, të udhëtojnë dhe të qëndrojnë, edhe për periudha më të gjata, jashtë territorit të Bashkimit Evropian” pa humbur statusin e tyre. Rregulli zbatohet për sa kohë që ata mbajnë një lidhje me BE-në, që do të thotë se nuk mungojnë për më shumë se 12 muaj rresht, shtoi Gjykata.

Steve Peers, profesor i së drejtës së BE-së, ligjit të të drejtave të njeriut dhe ligjit të tregtisë botërore në Universitetin e Essex, në Angli, tha “ky është gjykimi i parë në këtë aspekt të humbjes së statusit për shkak të mungesës”.

Humbja e statusit të BE-së nuk do të thotë humbje e rezidencës kombëtare

Profesor Peers shpjegoi gjithashtu se kur një person humbet statusin e qëndrimit afatgjatë të BE-së, është ende e mundur të mbajë statusin kombëtar, “qoftë kur ata e mbajnë atë status paralelisht dhe nuk ka arsye të mjaftueshme për ta hequr atë, ose kur lejohen të qëndrojnë nën ligjin kombëtar edhe pse kanë humbur statusin e BE-së.”

Nga 23 milionë shtetas jo-BE që jetojnë në Bashkimin Evropian, më shumë se 10 milionë kishin qëndrim afatgjatë në vitin 2019, sipas zyrës statistikore të BE-së Eurostat.

“Këta banorë janë afër marrjes së shtetësisë në vendet ku ata banojnë” dhe “ata kanë të drejta për arsimim dhe trajnim profesional, sigurime shoqërore, përfitime tatimore dhe akses në procedurat për marrjen e strehimit,” tha Maria Luisa Castro Costaluz nga Costaluz Lawyers. një firmë ligjore në Algeciras e specializuar në të drejtat e të huajve anglishtfolës në Spanjë.

“Duket e arsyeshme që statusi afatgjatë u ofron atyre një profil më të mirë edhe në lidhje me lëvizshmërinë,” komentoi ajo.

Po për britanikët e mbuluar nga Marrëveshja e Tërheqjes?

Sipas ekspertëve ligjorë, vendimi i Gjykatës do të shtrihej edhe tek personat që mbulohen nga marrëveshja për tërheqjen e Mbretërisë së Bashkuar nga Bashkimi Evropian.

Ndërsa periudha e mungesave të pranuara për banorët afatgjatë është deri në 12 muaj, megjithatë, sipas marrëveshjes së Brexit është deri në 5 vjet për ata që mbulohen nga Marrëveshja e Tërheqjes.

“Nëse gjykimi zbatohet me analogji, atëherë duhet të rrjedhë që ai duhet të përshtatet me periudhën e mungesës. Pra, disa ditë në çdo pesë vjet, “tha profesor Peers. Por më pas ai shtoi: “Sigurisht që askush nuk duhet të veprojë mbi këtë supozim derisa gjykata e BE-së ta konfirmojë atë”.

Artikulli është botuar në bashkëpunim me Europe Street News, një gazetë për të drejtat e qytetarëve në BE dhe MB.

---