Kosovarët, rreth 2 miliardë euro i mbajnë “nën jastëk”

Sipas përllogaritjeve të tyre dhe hulumtimeve të bëra nga mekanizmat financiarë vendorë dhe ndërkombëtarë, këto mjete mund ta arrijnë shifrën e rreth 2 miliardë euro

Shumë qytetarë të Kosovës nuk iu besojnë bankave komerciale për t’i deponuar paratë e tyre, por vazhdojnë t’i mbajnë në shtëpi “nën jastëk”. Kështu mendojnë njohësit e çështjeve bankare në Kosovë, të cilët besojnë se shuma e parave që qytetarët i mbajnë jashtë bankave sillet rreth 2 miliardë euro, ose sa aq para sa ka buxheti i Kosovës për një vit.

Ekonomia joformale në Kosovë në rreth 35 për qind ishte thënë të jetë edhe nga udhëheqësit e Qeverisë dhe institucionet financiare ndërkombëtare. Ata patën deklaruar se 400 deri në 500 milionë euro nuk arkëtohen gjatë vitit nga arka e shtetit.

Profesori i lëndës Analiza Ekonomike e së Drejtës, në Fakultetin Juridik, Mejdi Bektashi, thotë për REL se pasojat e mbajtjes së parave jashtë sistemit bankar janë të mëdha.

“Qarkullimi i parave të gatshme që nuk kalojnë nëpër kanalet legale në Kosovë është mjaft i lartë. Në radhë të parë kjo ndodh për shkak të ekzistimit të ekonomisë në të zezë, e cila tek ne është mjaft e lartë dhe sipas disa studimeve ndërkombëtare llogaritet të jetë diku rreth 30 deri në 35 për qind të vlerës së bruto produktit vendor ose shndërruar në vlera absolute llogaritet të jetë diku rreth 2 miliardë”, konsideron ai.

Pasojat, sipas tij, janë të larta duke filluar nga zvogëlimi i buxhetit, “sepse kur paraja nuk kalon në sistemin e fiskalizimit nuk paguhet tatimi mbi vlerën e shtuar si dhe të gjitha taksat tjera”.

Po ashtu, shumë biznese në Kosovë vazhdojnë t’iu shmangen obligimeve tatimore, duke krijuar evazioni fiskal, krim të organizuar dhe dëmtim të buxhetit të Kosovës, njëherësh çrregullim të tregut të lirë kosovar, thonë ekspertë të fushës.

Në këtë rast përmes ekonomisë informale, thekson Bektashi, po goditet edhe buxheti i vendit edhe standardin jetësor i çdo qytetari të Kosovës.

“Arsyet për ekzistimin e kësaj ekonomie që ndërlidhet me përdorimin e parave të gatshme janë të ndryshme, duke filluar nga mosfunksionimi efikas i sistemit tatimor, që nënkupton mosfiskalizimin e plotë të sistemit të pagesave, pastaj traditës për të pagur me para me ‘cash’ dhe zhvillimit jo të mjaftueshëm të sistemit elektronik të pagesave, që viteve të fundit ka një zhvillim, por që në raport me vendet e zhvilluara është larg dëshirave”, thotë Bektashi.

Në anën tjetër, Milazim Abazi, njohës i sistemit bankar, thotë se krahasuar me vitet e kaluara Kosova ka arritur të disiplinojë qarkullimin e parasë, por ende ka raste të qarkullimit të parasë jashtë sistemit bankar. Ai shton se qarkullimi i parave jashtë sistemit bankar është i dëmshëm për ekonominë në përgjithësi.

“Vet qytetarët duhet të vetëdijesohen që përdorimi i parasë ‘cash’ është i rrezikshëm edhe për atë që i pranon edhe ai që paguan, pasi që përballohet me rreziqe të shumta, siç janë para të dyshimta, para false dhe para nga krimi i organizuar”, thotë Abazi.

Ndërkohë, brenda sistemit bankar, sipas raportit të fundit të Bankës Qendrore thuhet se asetet e sektorit bankar në mars të këtij viti kanë shënuar rritje vjetore prej 8.0 për qind, duke arritur në 3.67 miliardë euro. Rreth dy milionë llogaritet të jetë numri i klientëve në dhjetë bankat komerciale në Kosovë. Kurse sektori financiar dhe bankar në Kosovë, pothuajse është sektori i vetëm që për çdo vit rezulton me performancë të qëndrueshme dhe stabile.