Vizitorët në Zvicër shpenzuan 19.6 miliardë CHF vitin e kaluar, një rritje prej 2.2% krahasuar me vitin e kaluar, tha të hënën Zyra Federale e Statistikave (FSO).

Ndërkohë, shpenzimet e vizitorëve zviceranë jashtë vendit u rritën edhe më shumë (7.8%) në 18.9 miliardë CHF.

I ashtuquajturi “bilanci i turizmit” i shpenzimeve mbetet pozitiv 720 milionë CHF, vëren FSO, por suficiti është ulur ndjeshëm. Ai ishte 1.7 miliard CHF vitin e kaluar, transmeton albinfo.ch.

Numrat më të lartë të të ftuarve

Rritja e shpenzimeve të turistëve të huaj në Zvicër shpjegohet me rritjen e numrit të mysafirëve vitin e kaluar, shkruan swissinfo. Ka pasur një rritje të dukshme të qëndrimeve të natës në hotele dhe apartamente (+3,8%).

Të ardhurat nga studimet dhe qëndrimet në spital janë rritur gjithashtu (+3.0%), sipas FSO. Por shpenzimet ditore për vizitorët në Zvicër ranë pak.

Për vizitorët zviceranë jashtë vendit, shuma e shpenzuar gjatë udhëtimeve të shkurtra me natë është rritur (+7.2%). Shpenzimet për vizitorët ditorë, si turistët pazar, u rritën me 9.4%.

Këto të dhëna mbeten të përkohshme. Për vitin e kaluar, të dhënat përfundimtare për shpenzimet e shtetasve zviceranë jashtë vendit ndryshonin ndjeshëm nga shifrat e përkohshme. Sipas FSO-së, kjo ishte kryesisht për shkak të rishikimit të madh të të dhënave të anketës së buxhetit familjar, në bazë të së cilës llogariten shpenzimet për udhëtime jashtë vendit.

Prodhimi i frutave, perimeve, mishit dhe produkteve të qumështit vendas është shumë i mbrojtur në Zvicër – me tarifa, subvencione dhe pagesa direkte për fermerët. Vështirë se dikush në vend i vë në dyshim këto instrumente mbrojtëse. Por tani Zvicra po negocion me SHBA-në për tarifat – dhe bujqësia zvicerane e mbrojtur rreptësisht po vihet nën kritika. Si duket saktësisht sistemi i tarifave dhe subvencioneve? Dhe si krahasohet Zvicra ndërkombëtarisht? Redaktori i biznesit të SRF Isabel Pfaff u përgjigjet pyetjeve më të rëndësishme.

Si funksionojnë tarifat bujqësore?

Tarifat në mënyrë efektive i bëjnë importet më të shtrenjta dhe në këtë mënyrë i bëjnë produktet vendase më tërheqëse. Ka produkte bujqësore që mund të importohen në Zvicër pa taksa, sepse nuk rriten në Zvicër ose rriten në sasi të pamjaftueshme, si specat, fiqtë ose qiqrat. Më pas janë frutat që nuk rriten, por janë ende të tarifave, siç janë agrumet. Ideja këtu është të promovohen frutat vendase mbi frutat tropikale. Frutat dhe perimet që rriten në sasi të mjaftueshme në Zvicër gëzojnë mbrojtje tarifore sezonale. Kjo do të thotë se tarifat e ulëta zbatohen jashtë sezonit të vjeljes dhe kur fillon sezoni, ato rriten – në varësi të cilësisë së furnizimit vendas.

Çfarë janë kuotat?

Një kuotë do të thotë që një sasi e caktuar e një produkti lejohet në vend me një tarifë shumë të ulët tarifore. Pasi të arrihet ky kufi i importit, do të aplikohen sërish tarifa më të larta. Kuota të tilla – disa prej të cilave janë të ndryshueshme – e bëjnë të lehtë kontrollin e importit të produkteve të caktuara. Për shembull, gjatë sezonit të luleshtrydheve në Zvicër, fermerët e luleshtrydheve dëshirojnë t’i ofrojnë prodhimet e tyre pa konkurrencë. Megjithatë, në vjeshtë, autoritetet zvicerane mund të rrisin sërish kuotën tarifore për luleshtrydhet, duke lejuar që më shumë luleshtrydhe spanjolle të hyjnë në vend, transmeton albinfo.ch.

Cilat janë pagesat direkte?

Pagesat direkte janë kontribute financiare nga shteti për të ardhurat e fermerëve. Ato janë një lloj sistemi stimulues që shpërblen forma të caktuara të aktivitetit ekonomik, shkruan thelocal. Fermerët mund të aplikojnë për këto pagesa shtetërore nëse ofrojnë shërbime të caktuara, të tilla si në fushat e biodiversitetit, efikasitetit të burimeve ose menaxhimit të peizazhit kulturor.

Sa kushtojnë këto instrumente mbrojtëse për bujqësinë?

Në vitin 2023, qeveria federale pagoi afërsisht 2.8 miliardë CHF në pagesa direkte për bizneset bujqësore. Për më tepër, qeveria federale ofron subvencione për promovimin e prodhimit dhe shitjeve, të tilla si subvencione për prodhimin e djathit, subvencione për blegtorinë dhe subvencione për leshin e deleve. Ky subvencion arrin në rreth 500 milionë CHF në vit. Tarifat doganore sjellin edhe kosto: ato rrisin çmimet e konsumit. Sipas një vlerësimi të institutit liberal Avenir Suisse, mbrojtja e kufirit bujqësor i kushton Zvicrës pothuajse 3 miliardë CHF në vit.

Si krahasohet Zvicra ndërkombëtarisht?

Pak vende e mbështesin bujqësinë e tyre aq fort sa Zvicra. “Vlerësimi i Mbështetjes së Prodhuesve” të OECD-së për bujqësinë në Zvicër është pak më pak se 50 përqind; kjo do të thotë se për çdo frangë që fitojnë fermerët, rreth 0.50 centime vjen nga qeveria, qoftë nëpërmjet subvencioneve si pagesat direkte, qoftë nëpërmjet çmimeve më të larta të shkaktuara nga tarifat. Në vitin 2023, kjo shifër e vendosi Zvicrën në krye të renditjes së OECD.

Pavarësisht situatës aktuale të tensionuar ekonomike, ndjenja e konsumatorit zviceran mbetet pozitive. Zviceranët shpenzuan më shumë para në maj se një vit më parë, veçanërisht për vizita në restorante dhe aktivitete të kohës së lirë, siç tregohet nga shifrat e fundit të publikuara nga PostFinance.

Treguesi i konsumit u rrit me 1.6% nga viti në vit në maj, sipas një njoftimi për shtyp të lëshuar të hënën nga filiali i Swiss Post në pronësi shtetërore. Kjo vijon tendencën pozitive të muajve të fundit. Treguesi tashmë ishte rritur me më shumë se 1% në secilin nga katër muajt e parë të vitit, transmeton albinfo.ch.

Ekonomia zvicerane aktualisht po kalon një fazë të vështirë, thuhet në deklaratë. Industria e saj e eksportit në veçanti po vuan nga franga e fortë zvicerane. Por kjo ka pak ndikim në sjelljen konsumatore të banorëve zviceranë.

Kështu, konsumi privat po jep një kontribut të rëndësishëm në stabilizimin e ekonomisë në tërësi.

Më shumë shpenzime për kohën e lirë dhe gastronominë

Ka shpenzime të konsiderueshme për aktivitetet e kohës së lirë dhe ushqimin jashtë. Kjo është befasuese, pasi këto janë shpesh të parat që reduktohen në kohë të pasigurta, sipas raportit. Shpenzimet për “bukurinë dhe mirëqenien” gjithashtu u rritën paksa.

Shpenzimet e përditshme ishin të qëndrueshme, shkruan swissinfo. Shpenzimet për ushqime u rritën, ndërsa shpenzimet për artikuj si libra dhe materiale mësimore ranë lehtësisht.

Një rënie e lehtë ka pasur edhe në shpenzimet për udhëtime në maj. Sipas raportit, kjo ishte për shkak të rënies së rezervimeve. Nga ana tjetër, shpenzimet për akomodimin në hotele janë rritur.

PostFinance analizon transaksionet e pagesave anonime të 2.4 milionë klientëve çdo muaj.

Gjatë valëve të të nxehtit, nuk ka asgjë më freskuese sesa zhytja në ujërat (relativisht) të freskëta të liqeneve të Zvicrës. Por a lejohet noti në liqenet alpine – dhe nëse po, në çfarë kushtesh?

Zvicra ka mbi 200 liqene malore, me më të lartin – Riffelsee – i vendosur në një lartësi prej 2757 metrash në rrëzë të Matterhorn.

Por edhe nëse nuk e anashkalojnë malin ikonik, të gjithë liqenet me lartësi të madhe në Zvicër janë vendosur në mjedise malore shumë piktoreske.

Megjithëse temperatura e tyre e ujit ndryshon nga akullt në të ngrohtë, ato do të jenë gjithmonë më të ftohta se temperatura e ajrit gjatë valëve të të nxehtit.

Sipas shërbimit të motit MeteoNews, për shembull, temperaturat tipike të verës në liqenet malore të Zvicrës variojnë përgjithësisht nga 17C deri në 26C.

Sa më lart të shkoni, aq më i freskët do të jetë uji, veçanërisht në liqenet që ushqehen nga uji i shkrirë i akullnajave – si Oeschinensee në Bernese Oberland, ku uji është gjithmonë shumë i ftohtë – dhe noti lejohet, transmeton albinfo.ch.

A mund të notosh në të gjitha liqenet malore në Zvicër?

Në shumicën e tyre, po (e njëjta gjë vlen edhe për lumenjtë). Megjithatë, disa janë jashtë kufijve për notarët, për një sërë arsyesh.

Për shembull, ato mund të përmbajnë ‘ferma peshku’, të tilla si Blausee në Bernese Oberland.

Liqene të tjera alpine ‘pa notim’ janë ato të krijuara nga digat – të ashtuquajturat liqene ‘të penduar’ (jo të mallkuar).

Në raste të tilla, do të vendosen qartë tabelat ‘mos notim’.

Megjithatë, shumica e liqeneve malore janë të hapura për notarët, megjithëse disa mund të kenë zona të përcaktuara ku noti lejohet dhe zona të tjera ku është i ndaluar.

Rregulli i përgjithshëm është ky: noti lejohet, përveç nëse ndalohet në mënyrë specifike nga një shenjë.

A ka ndonjë rregull të veçantë për t’u ndjekur?

Nuk ka rregulla të përgjithshme që janë të zbatueshme për të gjitha liqenet malore në Zvicër.

Në vend të kësaj, ato ndryshojnë sipas komunës së cilës i përket një liqen i caktuar; disa mund të jenë më të rrepta (për shembull – nuk lejohet kërcimi në liqen) se të tjerët.

Shumica, megjithatë, do të kenë shenja që u thonë notarëve dhe larësve që të jenë të vetëdijshëm për rrymat dhe vorbullat – uji i rrotulluar që formohet kur takohen dy rryma të kundërta.

Ata gjithashtu do të fokusohen në masa të tjera sigurie si mos lënia e fëmijëve të vegjël pa mbikëqyrje në ujë, ose mos notimi kur nuk ka njeri tjetër përreth, shkruan thelocal. Rregulla të tjera tipike përfshijnë nëse lejohet barbecuing në breg dhe si të hidhen mbeturinat, pasi ruajtja e mjedisit natyror alpin është një prioritet për rajonet alpine.

Mund të ketë edhe rregullore për fluturimin me dron.

Siç u përmend, të gjitha ato do të postohen në tabelat buzë liqenit, por ju gjithashtu mund t’i kërkoni para kohe në faqet e internetit të komunitetit.

Çfarë tjetër duhet të dini?

Megjithëse noti në një liqen (ose në një lumë, për këtë çështje), është një përvojë e këndshme, duhet të mbani parasysh disa pika të rëndësishme.

Për shembull, duhet të keni kujdes kur hidheni, veçanërisht gjatë valës së të nxehtit.

Nëse trupi juaj është i nxehtë dhe uji i ftohtë (siç priren të jenë liqenet malore), mund të vuani nga fenomeni i njohur si “shoku i ujit të ftohtë”.

Në raste ekstreme kjo mund të çojë në mbytje.

Kjo mund të shmanget duke e zhytur veten ngadalë, në vend që të zhyteni apo vraponi, për t’i dhënë kohë trupit tuaj për t’u përshtatur. Ju gjithashtu mund të spërkatni ujë në fytyrën tuaj kur hyni.

Ju gjithashtu duhet të qëndroni afër buzës së ujit.

Rënia e besimit vazhdon në Zvicër. Gjithnjë e më pak njerëz i përkasin një feje dhe përqindja e popullsisë që praktikon fenë vazhdon të zvogëlohet. Megjithatë, feja ose spiritualiteti vazhdon të luajë një rol të rëndësishëm në periudha të vështira të jetës.

Pjesëmarrja në ngjarje apo shërbime fetare është shumë më pak e përhapur se sa ishte dhjetë vjet më parë, shkroi të hënën Zyra Federale e Statistikave. Gjithnjë e më pak njerëz ndjekin shërbesat fetare, ndjekin ngjarje fetare ose shpirtërore në radio, televizion ose në internet, ose po marrin kohë për t’u lutur.

Ndërsa në vitin 2014, pothuajse një e treta e popullsisë nuk kishte ndjekur kurrë një ngjarje fetare ose shërbim fetar në dymbëdhjetë muajt para anketës, ky ishte rasti për pothuajse gjysmën e popullsisë në vitin 2024. Në të njëjtën kohë, leximi i rregullt i librave, revistave ose artikujve në internet që kanë të bëjnë me spiritualitetin është bërë përgjithësisht më i popullarizuar gjatë dhjetë viteve të fundit (nga 13 në 20%).

Një rënie e theksuar tek të moshuarit

Përqindja e popullsisë që beson në Zot vazhdon të bjerë. Në vitin 2014, 46% e të anketuarve besonin në një zot të vetëm, krahasuar me 38% në 2024. Rënia është veçanërisht e dukshme tek ata të moshës 65 vjeç e lart (-14 pikë përqindje), me përqindjen e besimtarëve që mezi ndryshonte mes atyre nën 25 vjeç, transmeton albinfo.ch.

Në të njëjtën kohë, përqindja e njerëzve që nuk besojnë as në një zot, as në disa, ose që dyshojnë në ekzistencën e një ose disa perëndive, është rritur, duke përfshirë popullsinë katolike romake dhe ungjillore të reformuar (duke u rritur nga 20 në 26% dhe nga 23 në 32% respektivisht).

Ndër arsyet e përmendura për largimin nga feja në vitin 2024, më shumë se 28% thonë se kurrë nuk e kanë pasur ose nuk e kanë humbur besimin e tyre, shkruan RTS. Më shumë se 26% thonë se nuk pajtohen me qëndrimet e komunitetit fetar.

Sëmundjet

Megjithatë, feja apo spiritualiteti vazhdon të luajë një rol mjaft të rëndësishëm, madje shumë të rëndësishëm, në periudha të vështira të jetës dhe në rastet e sëmundjeve për shumicën e popullsisë (56 dhe 52% respektivisht).

Ajo zë një vend të rëndësishëm për pothuajse gjysmën e njerëzve të pyetur (dhe madje 55% të atyre të moshës 65 vjeç e lart) në mënyrën e tyre të perceptimit të mjedisit dhe për 45% të prindërve në edukimin e fëmijëve të tyre.

Më shumë se një e pesta e popullsisë së anketuar beson se feja ose shpirtërore kanë një ndikim mjaft domethënës apo edhe shumë domethënës në zakonet e tyre të të ngrënit. Në të gjitha këto kontekste, feja ose spiritualiteti në përgjithësi luan një rol më të rëndësishëm për gratë sesa për burrat.

Të dhënat e FSO mbulojnë periudhën 2014–2024. Ato bazohen në dy anketa mostër (gjuhë dhe fe, si dhe kulturë dhe kohë të lirë) me 10,000 njerëz secili (plus çdo dendësi kantonale). Njerëzit janë zgjedhur në mënyrë të rastësishme nga regjistri i mostrës së FSO-së.

Ekspertët besojnë se zhvillimi ekonomik në Zvicër do të jetë më i dobët në vitin 2026 se tre muaj më parë. Ata gjithashtu kanë ulur parashikimet e tyre për vitin aktual.

Ekonomistët e anketuar si pjesë e Parashikimit të Konsensusit të KOF tani presin që produkti i brendshëm bruto real (PBB, i përshtatur për ngjarjet sportive) të rritet mesatarisht me 1.3% në 2025 dhe 2026. Parashikimi për rritjen e parregulluar të PBB-së është 1.1% për këtë vit dhe 1.6% për 2026, tha Instituti Ekonomik (SKOwiss) të hënën (SKOwiss).

Perspektivat e rritjes për të dy vitet janë pak më të dobëta se parashikimet e fundit. Në sondazhin e marsit, ekonomistët ende prisnin rritje prej 1.4% në 2025 pas rregullimit për sportin dhe 1.2% rritje të parregulluar.

Për vitin 2026, parashikimi i tyre ishte +1.6% për PBB-në e rregulluar nga sporti dhe +1.8% për PBB-në e parregulluar, transmeton albinfo.ch.

Parashikimet më të ulëta të rritjes për vitin 2026 janë kryesisht për shkak të vlerësimeve më të ulëta për investimet. Ekonomistët e anketuar parashikojnë ende +1.6% për investimet e aktiveve fikse në vitin 2026, pasi vlerësuan +2.0% në mars.

Dhe për investime në pajisje, ata ende presin +1.6% (+2.1%) për vitin e ardhshëm. Në të kundërt, pritjet për investime në ndërtim janë të pandryshuara (+1.7%), shkruan swissinfo.

Pritet një normë më e ulët inflacioni

Për sa i përket inflacionit, të anketuarit presin shifra më të ulëta se në muajin mars. Norma e pritshme e inflacionit për vitin aktual është ende 0.2%, nga 0.5% më parë, ndërsa është rregulluar në 0.6% për vitin 2026 nga 0.8% më parë.

Perspektiva për situatën në tregun gjerman të punës gjithashtu është përkeqësuar më tej. Vlera e konsensusit për shkallën e papunësisë tani është 2.9% për vitin 2025 pas 2.8% në sondazhin e marsit dhe 3.0% (2.8%) për 2026.

Pjesëmarrësve të anketës u pyetën gjithashtu për parashikimet e tyre të rritjes për vlerat përkatëse në pesë vjet. Edhe këtu ekonomistët janë bërë më pesimistë.

Ata tani vlerësojnë rritje të rregulluar prej 1.5% (+1.6%) dhe rritje të parregulluar prej 1.6% (+1.7%). Pritjet afatgjata të inflacionit mbeten të pandryshuara në +1,0%, ndërsa ato për normën e papunësisë janë gjithashtu të pandryshuara në 2,8%.

Gjithsej 15 ekonomistë morën pjesë në Parashikimin e Konsensusit të KOF. Anketa është kryer nga data 2-18 qershor 2025.

Që nga fillimi i saj 40 vjet më parë, çmimi i vinjetës së detyrueshme të autostradës së Zvicrës nuk është ulur. Por ka një shtytje në parlament për ta ndryshuar këtë.

Që nga vitet 1980, vinjeta – e cila është e detyrueshme në formë letre ose dixhitale në autostradat e vendit për të gjitha automjetet deri në 3.5 ton – ka kushtuar 40 franga.

Disa vite më parë, qeveria mendoi ta rritë atë në 100 franga për të gjeneruar më shumë fonde për mirëmbajtjen dhe përmirësimin e infrastrukturës rrugore, por kjo nuk ka ndodhur.

Por lëvizja për të rritur çmimin po fiton sërish vrull.

Kësaj radhe vjen nga deputeti i Partisë së Qendrës, Martin Candinas, i cili ka paraqitur një mocion në parlament duke kërkuar një rritje çmimi 100 për qind, domethënë, për të rritur koston e vinjetës në 80 franga.

Kjo masë, tha Cadinas, do të gjeneronte 200 milionë franga çdo vit për të shpenzuar për mirëmbajtjen e rrjetit të autostradave.

Megjithatë, ai theksoi se kjo rritje nuk duhet të ketë ndikim tek shoferët zviceranë.

Ja çfarë propozon Cadinas

Për të shmangur vendosjen e një barrë shtesë për shoferët zviceranë, Candinas po propozon një ulje të njëhershme të tarifës shtesë të vajit mineral – një taksë që qeveria vendos mbi naftën, vajrat e tjerë mineral, gazin natyror dhe karburantet si benzina dhe nafta; kjo mbitaksë aktualisht është 30 cent për litër.

Sipas propozimit të Cadinas, “benzina dhe nafta do të kushtonin rreth 5 cent më pak për litër,” tha ai, gjë që do të kompensonte çmimin më të lartë të vinjetës, transmeton albinfo.ch.

Një tjetër avantazh i sistemit të ri për shoferët zviceranë: një rrjedhë më e mirë e trafikut.

Kjo për shkak se, sipas Cadinas, shoferët e huaj që kalojnë tranzit nëpër Zvicër për të arritur në një vend tjetër, do të duhet të paguajnë 80 franga për vinjetën, pa nxjerrë shumë përfitime të qëndrueshme nga çmimet më të ulëta të benzinës.

Prandaj, tha ai, një skicë më e shtrenjtë mund të dekurajojë shoferët e huaj që të kalojnë tranzit nëpër Zvicër, gjë që do të ndihmonte në lehtësimin e bllokimeve në rrugë të caktuara që janë veçanërisht të prirura ndaj bllokimeve të trafikut, si tuneli Gotthard, së bashku me shumë të tjera:

Mocione të tjera për uljen e trafikut aktualisht në parlament

Në një lëvizje të ngjashme, deputetë nga partitë kryesore të Zvicrës – secila që përfaqëson Ticino ose Uri, dy kantonet e vendosura në hyrje të kundërta të tunelit 17 km të Gotthard-it – paraqitën një mocion parlamentar që synon shoferët e huaj.

Konkretisht, ata po kërkojnë të taksojnë të huajt që nuk kalojnë asnjë kohë në Zvicër, por thjesht kalojnë tranzit nëpër vend, shkruan thelocal.

Me fjalë të tjera, taksa do të zbatohej për automjetet që “hyjnë në Zvicër nga një shtet fqinj dhe e kalojnë atë për të dalë përmes një shteti tjetër fqinj, pa bërë ndalesa të konsiderueshme në territor”.

Një shembull tipik do të ishin turistët gjermanë që kalojnë Zvicrën nga Bazel në Chiasso në rrugën e tyre për në Itali.

Taksa do të ndryshojë sipas densitetit të trafikut, kohës së ditës dhe ditës së javës.

Kështu, periudhat e pikut – të tilla si para Pashkëve ose në fillim të festave – do të ishin më të shtrenjta për shoferët e huaj.

Qëllimi përfundimtar pas mocioneve është “për të shpërndarë më mirë trafikun dhe për të reduktuar bllokimet e trafikut”.

A do të bëhen realitet të gjitha këto lëvizje?

Është shumë herët për të thënë.

Parlamenti aktualisht është në pushim deri më 8 shtator, ndaj asgjë nuk do të ndodhë me mocionet deri atëherë.

Kur deputetët mblidhen përsëri, të dy dhomat e parlamentit duhet të miratojnë mocionet në mënyrë që Këshilli Federal të hartojë legjislacionin për këtë qëllim.

Dhe pastaj, do të duhej të votohet në një referendum.

Zvicra po përballet me një realitet të heshtur, por gjithnjë e më të pranishëm: numri i vetëvrasjeve në mesin e të moshuarve ka arritur nivele rekord. Sipas një analize të fundit, kjo rritje lidhet kryesisht me përhapjen e vetëvrasjeve të asistuara – një praktikë e ligjshme në vend që nga viti 1942, por që ende ngjall ndarje të thella emocionale dhe morale, shkruan RTS, transmeton albinfo.ch.

Në vitin 2023, personat mbi moshën 85 vjeç kryen vetëvrasje 42 herë më shpesh se pjesa tjetër e popullsisë. Kjo shifër është katërfishuar në 25 vitet e fundit për këtë grupmoshë. Për moshat 65–84 vjeç, vetëvrasjet janë dyfishuar. Në të njëjtën kohë, te të rinjtë, norma e vetëvrasjeve ka rënë me rreth 30%.

Një vështrim më i thelluar në shifra tregon se vetëvrasjet e asistuara përbëjnë shumicën dërrmuese të këtyre rasteve. Tek të moshuarit 65–84 vjeç, 80% e vetëvrasjeve janë të asistuara. Për ata mbi 85 vjeç, kjo përqindje ngjitet në mbi 90%.

Shoqatat si Exit Suisse Romande, të cilat ofrojnë mbështetje për vdekje të asistuar, luajnë një rol të madh në këtë trend. Fillimisht e kufizuar për pacientët terminalë, Exit që nga viti 2014 ka zgjeruar kriteret për të përfshirë edhe persona me sëmundje kronike, por jo domosdoshmërisht vdekjeprurëse.

Anne, një grua 67-vjeçare nga Zvicra dhe anëtare e Exit, rrëfen për RTS se ajo e sheh vetëvrasjen si një zgjedhje të menduar që nga rinia. “Të vdesësh është liri”, thotë ajo. Por ajo e pranon se bisedat për këtë temë shpesh shkaktojnë shqetësim tek të tjerët, transmeton albinfo.ch.

Sipas prof. Pierre Vandel, psikiatër në CHUV, “një person mund të zgjedhë vetëvrasjen e asistuar pa qenë i pushtuar nga mendime vetëvrasëse”. Megjithatë, ai thekson se depresioni dhe izolimi social janë shkaqet kryesore të vetëvrasjeve të paasistuara tek të moshuarit – çka ngre pyetje për motivet pas shumë vetëvrasjeve të asistuara.

Në anën tjetër, Jean-Jacques Bise, bashkëpresident i Exit Suisse Romande, e mbështet vetëvendosjen si një të drejtë themelore: “Neni 10 i Kushtetutës garanton lirinë personale. Është e drejta juaj të zgjidhni si të vdisni. Kjo është liria përfundimtare.”

Ai shpjegon se shumë nga të moshuarit që i drejtohen Exit-it, nuk janë të dëshpëruar nga jeta, por përballen me sëmundje që u zvogëlojnë dinjitetin. Sipas tij, vetëvrasja e asistuar nuk duhet ngatërruar me vetëvrasjen patologjike.

Shifrat e reja ngrenë një pyetje të thellë sociale dhe etike: A është vetëvrasja e asistuar një akt lirie apo një sinjal i dështimit për të mbështetur të moshuarit në fundin e jetës së tyre?

Për momentin, kufiri mes vetëvrasjes së asistuar dhe asaj të paaistuar mbetet i paqartë. Kurbat statistikore tregojnë një zhvendosje progresive nga vetëvrasjet e dëshpëruara në ato të asistuara, veçanërisht që nga vitet 2010, transmeton albinfo.ch.