Rreth 20 përqind e popullsisë vendase nuk ka shtetësi austriake. Megjithatë, ky grup përbën vetëm 9.4 përqind të pacientëve të spitalit. Po aq e ulët është edhe pjesa (9.8 përqind) e netëve të kaluara në spital. Prandaj, ata e përdorin më pak sistemin e kujdesit shëndetësor, por kanë më shumë gjasa të ripranohen, shkruajnë studiuesit e Vjenës në “Gazetën e Migracionit dhe Shëndetit”.
Për të zbuluar se si përdoret sistemi i kujdesit shëndetësor vendas, ekipi i Qendrës së Shkencës së Kompleksitetit (CSH) Vjenë dhe Universitetit Mjekësor (MedUni) Vjenë analizoi rreth 13 milionë qëndrime spitalore të katër milionë njerëzve midis viteve 2015 dhe 2019 në Austri. Migrantët që jetojnë këtu pa shtetësi austriake tregojnë norma dukshëm më të ulëta të shtrimit në spital me një përjashtim: Gjermanët përbëjnë më shumë qëndrime spitalore për frymë.
Midis burrave, austriakët janë përpara sllovakëve dhe italianëve, ndërsa sipas analizës, maqedonasit e Veriut, kroatët dhe serbët janë më pak të shtruar në spital. Ndër gratë, nëse nuk merren parasysh qëndrimet gjatë shtatzënisë, gjermanët janë përpara sirianëve dhe austriakëve, ndërsa normat më të ulëta të shtrimit në spital gjenden ndër rusët, maqedonasit e veriut dhe serbët. Kjo normë tregon mundësinë që një person i një kombësie të caktuar të shtrohet në spital brenda një viti.
Në të kundërt, shkalla e ripranimit, që do të thotë se sa shpesh njerëzit ripranohen në spital brenda një viti, është më e lartë ndër migrantët sesa ndër personat me shtetësi austriake. Ky mund të jetë një tregues i mundshëm se vizitat e tyre të para në spital ndodhin tashmë në faza më të avancuara të sëmundjes, tha autorja e parë Elma Dervic e CSH në një njoftim, shkruan theinternational, transmeton albinfo.at.
Shkalla e ripranimit më e lartë ndër sirianët
Ndër burrat, sirianët janë përpara rusëve dhe afganëve. Vetëm ndër hungarezët shkalla e ripranimit është dukshëm më e ulët se ndër austriakët. Ndër gratë, kjo ka të bëjë kryesisht me afganët, serbët dhe gjermanët, me maqedonasit e veriut në fund. Por edhe ndër turqit, italianët dhe kombësi të tjera, shkalla e ripranimit është më e ulët se ajo e austriakëve.
Për të kuptuar pse migrantët vijnë në spital më rrallë, u shqyrtua i ashtuquajturi efekti i “migrantit të shëndetshëm” dhe pengesat e mundshme të aksesit. E para është kur njerëzit që lëvizin në një vend tjetër janë relativisht të rinj dhe më të shëndetshëm se popullsia mesatare atje. Megjithatë, nëse kjo do të ishte përgjegjëse për norma më të ulëta të shtrimit në spital, normat e ripranimit do të duhej të ishin gjithashtu më të ulëta.
Barrierat e aksesit apo shëndeti mbi mesataren?
Barrierat e aksesit, të tilla si pengesat gjuhësore ose kulturore, mund të çojnë gjithashtu në norma më të ulëta të qëndrimeve në spital. Kjo do të shpjegonte norma më të larta të ripranimit, sepse sëmundjet janë tashmë më të avancuara. Në përputhje me efektin e “emigrantit të shëndetshëm” është se, për shembull, njerëzit nga Hungaria, Rumania dhe në rastin e grave, Turqia kanë norma më të ulëta të ripranimit. Normat e rritura midis pacientëve nga Rusia, Serbia dhe në rastin e burrave, Turqia tregojnë më tepër pengesa në akses.
“Studimi ynë tregon se përdorimi i ndryshëm i sistemit austriak të kujdesit shëndetësor nga njerëz të kombësive të ndryshme nuk mund të shpjegohet vetëm nga efekti i “emigrantit të shëndetshëm” ose pengesat kulturore”, tha Peter Klimek i CSH dhe MedUni Vienna. Përkundrazi, diferencimi duhet të bëhet sipas kombësisë. Masat e ardhshme duhet të lehtësojnë aksesin veçanërisht në kujdesin ambulator. Klimek përmendi shërbimet e përkthimit ose ndihmat orientuese në sistemin e kujdesit shëndetësor si shembuj.
Sëmundjet mendore diagnostikohen më rrallë
Një tregues se grupet e popullsisë migrante vuajnë më shpesh nga sëmundje kronike ose të rënda jepet, sipas studimit, nga krahasimi i pranimeve të para: ato ishin më pak të shpeshta në kirurgjinë e përgjithshme dhe vaskulare, por më të shpeshta në departamentet e mjekësisë së brendshme, hematologjisë, onkologjisë dhe radiologjisë. Përveç kësaj, ka tregues se tek jo-austriakët sëmundjet mendore nuk diagnostikohen sa duhet. Tek personat me shtetësi gjermane, këto ndryshime janë dukshëm më të vogla.
Gjykata Kushtuese në Kosovë e ka publikuar sot aktgjykimin e plotë lidhur me ngërçin për konstituimin e Kuvendit të Kosovës.
Aktgjykimi konstaton se kryesuesi i seancës konstituive, Avni Dehari, duhet të vazhdojë me pikën 3 të rendit të ditës të miratuar më 8 prill 2025, dhe të ftojë përfaqësuesin e grupit më të madh parlamentar për të propozuar kandidatin/en për kryetar/e të Kuvendit të Republikës së Kosovës, i/e cili/cila zgjedhet përmes votimit të hapur, votimi i cili mund të realizohet vetëm deri në 3 herë për kandidatin/en e njëjtë.
“Rrjedhimisht, Gjykata në vijim përcakton që deputetët e zgjedhur të Kuvendit duhet të zgjedhin Kryetarin/en dhe nënkryetarët e Kuvendit të Republikës së Kosovës sipas pikave 3 dhe 4 të rendit të ditës të Seancës Konstituive brenda 30 (tridhjetë) ditëve nga dita e hyrjes në fuqi të këtij Aktgjykimi”, thuhet në aktgjykim, transmeton albinfo.ch.
Aleanca Kosovare e Bizneseve (AKB) paralajmëroi se kompani vendëse, por edhe investitorë të huaj, janë duke e shqyrtuar mundësinë që të largohen nga Kosova për në vendet e rajonit, për shkak të liberalizimit të tregut të energjisë.
Gjatë fundjavës që shkoi, kompanitë që nuk kishin lidhur kontratë për furnizim të energjisë elektrike, u shkëputën nga rrjeti elektrik.
Kreu i AKB-së, Agim Shahini, e cilësoi si “goditje të rëndë dhe të padrejtë” ndaj ekonomisë së vendit. Sipas tij, mbi 200 kompani me mbi 10.000 punëtorë u shkëputën nga rrjeti elektrik, duke shtuar se dëmi është milionësh ndonëse theksoi se nuk ka ende shifra të sakta për dëmet e shkaktuara.
“Kompanitë vendore janë duke e shqyrtuar mundësinë dhe janë duke tentuar që të dalin jashtë Kosovës”, tha Shahini, duke përmendur si arsye edhe infrastrukturën e shtrenjtë fizike, mungesën e institucioneve dhe të ligjeve që favorizojnë ekonominë dhe prodhuesit vendës.
Ahmet Kuqi nga kompania prodhuese Solid në Suharekë, tha se nëse nuk ndryshon situata dhe të ndalet zbatimi i vendimit të Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE), ai mund të bartë operimet në Shqipërinë fqinje.
Kompania ka hapur para dy muajsh një repart në Tiranë, ku ka bashkëpunim, por mund të bartë prodhimin në Kukës, ku veçse është një fabrikë e cila aktualisht është e mbyllur.
Kuqi tha se kompania e tij veçse ka një kontratë me Korporatën Energjetike të Kosovës (KEK) për furnizim me energji elektrike. Ai pretendoi se kompania ka paguar 15.000 euro si garanci, por KEK-u nuk i ka dhënë shpjegim pse është kërkuar kjo shumë.
Megjithatë, Kuqi, që tha se shpreson që vendimi i ZRRE-së të zhbëhet, tha se prodhimin nuk mund ta ndalin, pasi edhe eksportojnë në vende të ndryshme të botës.
Lumnie Ajdini menaxhere në AKB tha se vendimi i ZRRE-së po prek edhe investitorët e huaj në Kosovë.
Ajo përmendi një ankesë të bërë nga kompania Simtex, e cila më 2020 kishte investuar në Kosovë 20 milionë euro.
Sipas Ajdinit, kjo kompani që merret me tekstil dhe që ka 146 punëtorë, për shkak të liberalizmit të tregut të energjisë është detyruar të largojë nga puna 30 punëtorë, dhe planifikon të largojë edhe dhjetëra të tjerë në fund të këtij muaji.
Kur kishte ardhur për të investuar në Kosovë, tha Ajdini, institucionet i kishin dhënë garanci se vendi ka çmimin më të ulët të rrymës në rajon, pagat e punëtorëve janë më të ulëta se në vendet tjera dhe se tatimi i të ardhurave është 10 për qind dhe nuk do të rriet më shumë
“Nëse kjo situatë nuk adresohet me urgjencë, jo vetëm kompania Simtex, por edhe shumë investitorë të huaj do të detyrohen të ndalojnë aktivitetin e tyre duke shkaktuar pasoja të rënda për ekonominë e vendit, punësimin dhe eksportin. Sepse e kanë diskutuar mundësinë që të kalojnë në vendet më të afërta të rajonit, ta bartin të gjithë teknologjinë dhe të shkojnë në vende të tjera, siç është Maqedonia e Veriut dhe shumë vende të tjera që u kanë ofruar kushte dhe politika më të favorshme fiskale”, tha ajo.
AKB-ja kërkoi ndalimin e zbatimit të vendimit të ZRRE-së, trajtim të barabartë të bizneseve dhe një periudhë më të gjatë tranzicioni, në mënyrë që të mbrohen bizneset. Kjo aleancë po ashtu paralajmëroi veprime ligjore kundër vendimit për liberalizimin e tregut të energjisë.
Vendimi i ZRRE-së për liberalizimin e tregut të energjisë ka hyrë në fuqi më 1 qershor.
Sipas vendimit, të gjitha kompanitë që kanë më shumë se 50 punëtorë, ose qarkullim mbi 10 milionë euro në vit, janë detyruar të kalojnë në tregun e hapur të energjisë.
Për të mos mbetur pa energji, bizneset janë furnizuar përkohësisht në periudhën 1 qershor deri më 31 korrik – nga Korporata Energjetike e Kosovës, në cilësinë e Furnizuesit të Mundësisë së Fundit.
Aktualisht, në Kosovë janë të licencuara 22 kompani për tregtim me energji, ndërsa tri të tjera janë në proces të licencimit.
Në mesin e tyre përfshihet edhe Operatori për Furnizim me Energji Elektrike (KESCO) dhe KEK-u./REL
Tre shtetas shqiptarë kanë humbur jetën si pasojë e një aksidenti në Greqi, në autostradën Egnatia, midis Komotini dhe Xanthi, pak para pikës së pagesës së Iasmos.
Raportohet gjithashtu për dy persona të lënduar, pasi në rrethana ende të panjohura një kamion u përplas me dy makina, duke shpërthyer më pas në zjarr. Tre pasagjerë që ndodheshin në njërën prej makinave pësuan djegie të rënda dhe humbën jetën, ndërsa shoferi u transportua në spitalin e Xanthit me lëndime të rënda, shkruan Euronews, transmeton albinfo.ch.
Bëhet e ditur se edhe shoferi i kamionit u dërgua gjithashtu në të njëjtin spital po ashtu me lëndime të rënda.
Marrja e shtetësisë zvicerane nuk është e lehtë, siç do t’ju tregojnë shumë njerëz që kanë kaluar nëpër këtë proces. Një provim natyralizimi është pjesë e kësaj procedure, megjithëse ka përjashtime.
Ashtu si në vendet e tjera, në Zvicër për t’u bërë shtetas varet nga kalimi i një testi natyralizimi.
Por, ndryshe nga shumica e vendeve, Zvicra nuk ka një test standard kombëtar që administrohet në të gjithë vendin; në vend të kësaj, çdo kanton dhe komunë mund të hartojë listën e vet të pyetjeve me shkrim, me gojë ose të dyja.
Në mënyrë tipike, kandidatët duhet të demonstrojnë njohuritë e tyre për Zvicrën në aspektin e gjeografisë, historisë dhe institucioneve politike, si dhe njohjen e komuniteteve të tyre lokale.
Për më tepër, aftësia në gjuhën e kantonit është gjithashtu një kërkesë.
A duhet që çdo aplikant ta japë këtë test?
Në përgjithësi, të gjithë ata që aplikojnë për natyralizim të zakonshëm do të duhet ta japin (dhe sigurisht ta kalojnë) provimin, pavarësisht formës që merr në një kanton të caktuar.
Ata që kërkojnë opsionin e shpejtë (i njohur edhe si ‘i thjeshtuar’ ose ‘i lehtësuar’), mund të gjejnë më shumë fleksibilitet në kërkesat e provimit, varësisht nga rrethanat e tyre personale.
Për shembull, të ashtuquajturit të huaj të ‘gjeneratës së tretë’, ata që kanë lindur në Zvicër dhe kanë jetuar gjithë jetën e tyre këtu ose bashkëshortët e qytetarëve zviceranë që plotësojnë kriteret e rezidencës dhe integrimit mund të zbulojnë se testi nuk është gjë tjetër veçse një bisedë me autoritetet lokale të natyralizimit.
Siç thotë një amerikan i martuar me një zvicerane (dhe për këtë arsye po aplikon për një procedurë të përshpejtuar): “Më është dashur të shkoj për një intervistë në një stacion lokal policie në qytetin tim. Personi më bëri disa pyetje të tilla si ‘A ndiheni mirë i integruar në komunitetin tonë’ dhe ‘a është gjuha juaj mjaftueshëm e mirë për të komunikuar me vendasit’. Pas kësaj, filloi të binte borë dhe oficeri i policisë duhej të shkonte direkt në trafik. Pak më pas, mora një letër nga kantoni që më përgëzonte që u bëra zviceran.”
Në asnjë mënyrë ky shembull i vetëm nuk duhet të merret si një trend i përgjithshëm. Por tregon se në disa situata, faza e provimit mund të jetë relativisht e padhimbshme, veçanërisht nëse ka borë, transmeton albinfo.ch.
Pra, a duhet që çdo i huaj të japë provimin apo disa njerëz janë të përjashtuar prej tij?
Ka disa përjashtime.
Për shembull, këto grupe në përgjithësi nuk duhet të plotësojnë një test shtetësie:
Fëmijët nën moshën 18 vjeç që kërkojnë shtetësi së bashku me prindërit e tyre
Në të njëjtën mënyrë, fëmijët e huaj që janë adoptuar si të mitur nga prindër shtetas/ë zviceranë nuk duhet ta japin provimin
Nëse aplikoni për shtetësi nëpërmjet rrugës së prejardhjes nga babai ose nëna, nëpërmjet jus sanguinis pavarësisht nga vendi juaj i lindjes, atëherë nuk duhet ta jepni provimin. (Jus sanguinis është një ligj me të cilin shtetësia përcaktohet ose fitohet nga shtetësia e njërit ose të të dy prindërve). Sipas Aktit të Shtetësisë Zvicerane (SCA), ju konsideroheni zviceranë nëse prindërit tuaj zviceranë janë të martuar me njëri-tjetrin dhe njëra palë është shtetase zvicerane
Në parim, të gjithë të tjerët duhet ta japin provimin, por, siç u përmend, varësisht nga rrethanat tuaja personale, kjo mund të jetë një çështje joformale.
Por ka më shumë: gjuha
Nëse nuk përjashtoheni plotësisht nga testi, shumica e aplikantëve duhet ta kalojnë testin e gjuhës, shkruani thelocal.
Në janar 2019, qeveria prezantoi rregulla të reja për aftësitë gjuhësore të kërkuara për të marrë shtetësinë zvicerane.
Secili prej niveleve u përcaktua nga Sekretariati Shtetëror për Migracionin (SEM) dhe u bazua në Kornizën e Përbashkët Evropiane të Referencës (CEFR), një përkufizim i niveleve të ndryshme të gjuhës me gojë dhe me shkrim të krijuar nga Këshilli i Evropës.
Vetëm dy grupeve u jepet një përjashtim nga kjo kërkesë:
Të huajt që kanë lindur në Zvicër, kanë jetuar këtu gjithë jetën e tyre dhe kanë kaluar nëpër sistemin e detyrueshëm shkollor zviceran
Imigrantët nga Gjermania, Franca, Italia dhe Austria, për sa kohë që jetojnë në kantonin e përshtatshëm për gjuhën
Megjithatë, mbani mend se këto janë kërkesat minimale kombëtare, me kantone individuale të lira për të futur kritere më të rrepta dhe disa e kanë bërë këtë.
Kjo do të thotë që nëse aplikoni për natyralizim në një nga këto kantone, duhet të përmbushni rregullat e tyre individuale gjuhësore.
Markat zvicerane si Victorinox, prodhuesi i thikës ikonike të xhepit, po përpiqen të përshtaten me tarifën prej 39% të vendosur nga Shtetet e Bashkuara për importet e mallrave zvicerane. Përveç rritjes së çmimeve, firmat po shqyrtojnë zhvendosjen e aktiviteteve të tyre nga Zvicra.
Thermoplan, e cila eksporton makina automatike kafeje në 84 vende, dërgon rreth një të tretën e produkteve të saj të prodhuara ekskluzivisht në Zvicër në SHBA. “Tarifat prej 39% do të na ndikojnë drejtpërdrejt dhe ndjeshëm”, tha drejtori i marketingut të kompanisë, Yves Zurmühle, për agjencinë e lajmeve AWP.
“Në afat të shkurtër, kjo do të thotë presion në rritje mbi çmimet dhe negociata më komplekse me klientët tanë”, shpjegoi ai. “Në afat të mesëm dhe të gjatë, na detyron të bëhemi më efikasë, të shqyrtojmë skenarë alternativë të furnizimit dhe prodhimit dhe, së bashku me partnerët tanë, të gjejmë mënyra për të siguruar konkurrueshmërinë tonë.”
Kompania, e cila është e vendosur në Weggis, kantonin e Lucernës, dhe punëson 540 punonjës, thotë se nuk do të jetë në gjendje t’ua kalojë të gjitha mbishpagesat klientëve të saj. Klientët në Shtetet e Bashkuara janë të shqetësuar për çmimet, kohën e dorëzimit dhe planifikimin, ndërsa ata tashmë po përballen me tarifa 50% të SHBA-së për kafenë braziliane, transmeton albinfo.ch.
Ndërsa një zhvendosje e plotë e prodhimit në SHBA mund të konsiderohet si zgjidhja e fundit, “një zhvendosje e pjesshme në Gjermani, ku ndodhet edhe një nga degët tona, duket shumë më realiste”, thotë Zurmühle. Kompania duhet së pari të studiojë skenarë të ndryshëm dhe thekson se niveli i trajnimit në Zvicër dhe cilësia zvicerane janë shtyllat e “suksesit” të saj.
Nga ana e saj, Nespresso, e cila prodhon kapsulat e saj të kafesë me të njëjtin emër dhe ato të markës amerikane Starbucks në Zvicër, nuk pranoi të komentojë. Dega e Nestlé, e cila ka tre vende prodhimi në kantonet Fribourg dhe Vaud, regjistroi shitje prej 3.2 miliardë CHF në gjysmën e parë të vitit, me një rritje dyshifrore në Amerikën e Veriut.
Victorinox parashikon një faturë të majme
Prodhuesi me bazë në Schwyz i thikës së famshme zvicerane të xhepit Victorinox parashikoi tronditjen doganore duke ndërtuar stoqe në SHBA, tregu i saj kryesor i eksportit. Kostot shtesë janë pra “të kontrollueshme” këtë vit, por nëse ato do të mbaheshin, “po flasim për kosto shtesë deri në 13 milionë dollarë në vit nga viti 2026 e tutje”, tha drejtori menaxhues Carl Elsener për AWP.
Elsener tha se ishte një “situatë jashtëzakonisht e vështirë” tani, pasi grupi tashmë po vuan nga një frang zviceran i fortë. Mbishpagimet po e përkeqësojnë situatën, “veçanërisht për produkte të tilla si thikat profesionale, ku ne jemi në konkurrencë të drejtpërdrejtë me prodhuesit amerikanë dhe evropianë”. Victorinox gjeneron 13% të shitjeve të saj në SHBA dhe 18% për shitjet e thikave profesionale dhe të kuzhinës.
Për kreun e markës, e cila është gjithashtu aktive në prodhimin e orëve dhe bagazheve, “një normë totale e detyrimeve doganore prej rreth 44% për produktet tona, e kombinuar me një zhvlerësim prej 12% të dollarit që nga fillimi i vitit, përfaqëson një sfidë masive për konkurrueshmërinë tonë, marzhet tona dhe strategjinë tonë”. Victorinox do të heqë dorë nga rritjet e çmimeve në vitin 2025 dhe po diskuton rritjet e çmimeve “të arritshme” për vitin e ardhshëm me ekipin e saj amerikan.
Victorinox po konsideron gjithashtu “mundësitë e kryerjes së fazave të caktuara të punës, të tilla si pastrimi përfundimtar dhe paketimi i thikave profesionale, direkt në vend” në SHBA.
“Zhvendosja e prodhimit jashtë vendit, veçanërisht për thikat e xhepit, nuk është një mundësi për ne”, tha Elsener. “Marka jonë jeton në origjinën e saj zvicerane, cilësinë dhe vlerat e saj.” Ai tha se ishte i lidhur me vendin e Ibach në Zvicër, por donte të mbetej “mjaftueshëm” fleksibël.
Ndërkohë, Ricola, prodhuesi i ëmbëlsirave bimore, pohon se ka një biznes global të shërbyer nga Zvicra dhe se do të vazhdojë t’i “përmbahet kësaj politike”. Grupi me seli në Laufon, kantoni i Bazelit, po diskuton rregullimet e çmimeve me klientët e tij amerikanë dhe do të “investojë në inovacione dhe do të bëjë kursime të kostove në zinxhirin e furnizimit aty ku është e mundur dhe e arsyeshme”.
Peshqit, bimët ujore dhe kafshët e vogla në lumenjtë, liqenet dhe përrenjtë zviceranë mbeten nën ‘presion të rëndë’, sipas Zyrës Federale për Mjedisin.
Gjendja e tyre është stabilizuar në një nivel të ulët, tha zyra të hënën.
Ekspertët nga Zyra Federale për Mjedisin (FOEN) analizojnë periodikisht situatën e peshqve, organizmave të vegjël si larvat e insekteve, krustaceve të vogla dhe bimëve ujore në Zvicër.
Sipas fushatës së tyre të katërt të matjeve në vitin 2023, jeta në përrenj dhe lumenj mbetet nën presion të rëndë. Stoqet e peshqve dhe bimët ujore në veçanti po vuajnë për shkak të aktivitetit njerëzor, transmeton albinfo.ch.
Komunitetet shtazore dhe bimore preken veçanërisht në zonat ku njerëzit kanë dëmtuar trupat ujorë me ndërtime, si dhe ndotës dhe lëndë ushqyese nga vendbanimet, bujqësia, tregtia dhe industria, tha zyra. Mbeturinat, shkuma dhe aromat u vunë re në shumë pika matëse.
Zyra paralajmëron se ende duhet bërë shumë për të përmirësuar gjendjen e trupave ujorë dhe banorëve të tyre. Masat e rianatyralizimit dhe hapat për të përmirësuar cilësinë e ujit kanë përmirësuar disa rrjedha uji në të kaluarën. Ndërhyrjet pozitive përfshijnë trajtim më efektiv të ujërave të ndotura, projektim të brigjeve të lumenjve pothuajse natyralë, hidrocentrale miqësore për peshqit dhe shmangien e pesticideve që ndotin rrjedhat e ujit, thuhet në njoftim.
Ajo thekson se Akti i Mbrojtjes së Ujit kërkon dhe inkurajon zbatimin e masave të tilla. Nëse ato zbatohen në mënyrë të vazhdueshme, gjendja e kafshëve dhe bimëve ujore do të përmirësohet dhe trupat ujorë do të jenë në gjendje të përmbushin funksionet e tyre thelbësore për njerëzit dhe natyrën, thotë zyra.
Në disa kantone gjermanofolëse, ka një tendencë të qartë në rënie në performancën e gjuhës gjermane.
Leximi, shkrimi dhe gramatika po bëhen gjithnjë e më të vështira për nxënësit në nivelet e shkollës fillore dhe të mesme, sipas rezultateve të testeve të kryera në Basel-City, Basel-Contract, Solothurn dhe Aargau, transmeton albinfo.ch.
Rënia është veçanërisht e theksuar në gramatikë dhe drejtshkrim, shkruan thelocal.
Dhe përqindja në rritje e nxënësve me prejardhje migrante nuk e shpjegon plotësisht këtë trend, pasi folësit amtarë gjithashtu performojnë më keq, kanë treguar testet.
Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, ka deklaruar se presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky, mund t’i japë fund menjëherë luftës me Rusinë menjëherë ” nëse do ai” , ndërsa ka përjashtuar mundësinë që Ukraina të futet në NATO.
Trump gjithashtu ka përjashtuar rikthimin e gadishullit të Krimesë, i cili u aneksua nga Rusia ilegalisht në vitin 2014, transmeton albinfo.ch.
Deklaratat e tij vijnë disa orë para takimit shumëpalësh në Washington, ku ai pret presidentin ukrainas dhe liderët e vendeve të tjera të Evropës.
“Presidenti i Ukrainës, Zelensky, mund t’i japë fund luftës me Rusinë gati menjëherë, nëse e do këtë, apo mund të vazhdojë të luftojë. Kujtoni si nisi. Nuk ka kthim të Krimesë të dhënë nga Obama (12 vjet më parë, pa asnjë të shtënë!), nuk ka hyrje të Ukrainës në NATO. Disa gjëra kurrë s’ndryshojnë!!!”, ka shkruar Trump, raporton BBC.
Kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin Kurti, ka deklaruar se ai dhe ekzekutivi që ai udhëheq i ka respektuar të gjitha aktgjykimet e lëshuara nga Gjykata Kushtetuese e Kosovës.
I pyetur nëse ai dhe partia e tij, Lëvizja Vetëvendosje, do të respektojnë aktgjykimin e Kushtetueses lidhur me çështjen e konstituimit të Kuvendit.
“Nuk ka asnjë aktgjykim të Gjykatës Kushtetuese që Qeveria e Kosovës me mua si kryeministër nuk e ka respektuar. Dhe, nuk ka asnjë aktgjykim të Gjykatës Kushtetuese, të cilin edhe unë si kryetar i LVV-së, si subjekti më i madh në vend e Kuvend, nuk e kam respektuar. Por, kur më pyesin sërish a do ta respektoj aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese kjo më bën të mendoj që do të jetë pazakonshëm i padrejtë, i padurueshëm, saqë ndoshta duhet ta konsiderojmë se çfarë duhet të bëjmë”, tha Kurti, transmeton albinfo.ch.
Lausanne, 17 gusht 2025, Servette FC kaloi me sukses në 1/16 e finales së Kupës së Zvicrës duke mposhtur FC Dardania Lausanne me rezultatin 5-0 në ndeshjen e zhvilluar të dielën në Chavannes-près-Renens. Për klubin e Superligës, kjo ishte një fitore e rëndësishme që shënoi debutimin pozitiv të trajnerit Jocelyn Gourvennec. Për Dardaninë e Lozanës, që garon në Ligën e 2-të Ndërkombëtare, përballja ishte një moment historik, një ballafaqim me një gjigant të futbollit zviceran dhe një dëshmi se edhe klubet e diasporës shqiptare mbajnë gjallë pasionin dhe shpirtin sportiv.
Ndeshja
Pas një fillimi të baraspeshuar, Servette zhbllokoi rezultatin në minutën e 35-të me një gol të Micha Stevanovic. Ablie Jallow e dyfishoi epërsinë para pushimit (44’). Në pjesën e dytë, Florian Ayé (47’), Dylan Bronn (74’) dhe 16-vjeçari Alonzo Vincent (87’) vulosën rezultatin përfundimtar 5-0, duke i dhënë trajnerit Gourvennec fitoren e parë në krye të skuadrës së Gjenevës. Servette FC është klub futbolli nga Gjeneva, i themeluar në vitin 1890. Është një nga klubet më të vjetër e më të njohur në Zvicër, me histori të gjatë në Superligë dhe me pjesëmarrje të rregullt edhe në garat evropiane.
Pavarësisht shifrave, për Dardaninë kjo ndeshje u përjetua si një fitore morale: një përvojë unike për të luajtur kundër një kundërshtari elitar, në një garë zyrtare që sjell gjithmonë surpriza dhe emocione.
Fjalët e kryetarit të klubit
Pas takimit, kryetari i Dardanisë, Behar Abdullahu, dha këtë vlerësim për Albinfo.ch:
Për rezultatin:
“Kur luan futboll gjithmonë ke dëshirë të fitosh. Mirëpo, futbolli profesional dhe ai amator kanë dallime të mëdha. Urime klubit Servette për fitoren. Ne do të përqendrohemi në sezonin tonë dhe shpresojmë që në të ardhmen të arrijmë një nivel më të lartë.”
Për historinë e klubit:
“Klubi ekziston prej 30 vitesh, ndërsa unë e udhëheq prej 2 vitesh.”
Për mbështetjen:
“Biznesmenët shqiptarë na mbështesin vazhdimisht. Çdo gjë është në funksion për të arritur synime edhe më të mëdha.”
Mesazhi për të rinjtë:
“Duhet të jemi krenarë që jemi shqiptarë. Pavarësisht sportit, rinia duhet të ketë disiplinë të madhe dhe të japë maksimumin për të arritur nivele sa më të larta e profesionale.”
Për përbërjen e skuadrës:
“Përbërja është e përzier. Sigurisht që kemi shumë shqiptarë, por dyert e Dardanisë janë të hapura për të gjitha kombësitë.”
Simbol i komunitetit
Dardania Lozanë paraqet një urë mes sportit dhe identitetit, një hapësirë ku gjenerata të tëra kanë gjetur frymëzim dhe energji për t’u zhvilluar.
Edhe pse rezultati i takimit foli qartë në favor të Servette FC, për Dardaninë kjo ndeshje ishte dëshmi se futbolli i diasporës ka forcën të frymëzojë, të bashkojë dhe të hapë horizonte të reja për lojtarët e rinj shqiptarë.
Ditët me nxehtësi ekstreme që kanë mbajtur për dy javë në Zvicër po i afrohen fundit, njofton shërbimi meteorologjik MeteoSchweiz.
Pas një ftohjeje të lehtë në fund të fundjavës, pritet që tendenca të vazhdojë gjatë gjysmës së dytë të kësaj jave.
“Një front aktiv mund të sfidojë sistemin e presionit të lartë që ka dominuar mbi Evropën Perëndimore dhe të sjellë ajër më të lagësht dhe më të freskët”, tha MeteoSchweiz, transmeton albinfo.ch.
Sipas parashikimeve, duke filluar nga e enjtja, 21 gusht, modelet e motit tregojnë një rënie të dukshme temperaturash të shoqëruar me reshje.
Megjithatë, temperaturat do të mbeten të ngrohta, duke lëvizur në vlerat e ulëta deri të mesme të 20 gradëve Celsius.
Kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Lulzim Rafuna, ka paralajmëruar se sot do të dorëzohet padi në Gjykatën Supreme, duke kundërshtuar vendimin e Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE) për shkyçjen e qindra bizneseve që nuk kanë siguruar marrëveshje me ndonjë furnizues nga rrjeti elektrik, raporton Ekonomia Online.
Sipas tij, Oda Ekonomike e Kosovës do të përdorë hapësirën ligjore për t’i mbrojtur bizneset anëtare.
“Si Odë, ne sot në emër të anëtarëve të OEK-ut do ta shfrytëzojmë rastin të shkojmë me kërkesë padi në Gjykatën Supreme, lënda është kompletuar, sot do të dorëzohet në administratën e Gjykatës Supreme. Do të kërkojmë të drejtën që na njeh ligji, në emër të bizneseve. Ne si OEK nuk e kemi gëzuar të drejtën për të shkuar në Gjykatë Komerciale në emër të bizneseve, por në Gjykatën Supreme kemi gjetur hapësirë ligjore që mundemi me shkuar,” tha ai, transmeton albinfo.ch.
Rafuna tha se procesi është zhvilluar me veprime të kundërligjshme dhe të padrejta, të cilat sipas tij kanë dëmtuar rëndë ekonominë e vendit.
Ai deklaroi se ndërprerjet e bëra gjatë fundjavës i kanë ekspozuar bizneset si të ishin të paligjshme, gjë që, sipas tij, është e papranueshme.
“Në këtë proces kanë ndodhur shumë veprime të kundërligjshme, shumë veprime të pa menduara mirë dhe jo të drejta. Përveç që të kundërligjshme dhe të dëmshme që i kemi arsyetuar shumë herë, nuk ka qenë e drejtë që energjia elektrike të ndërpritet ditën e shtunë kur është uikend e që biznesi të jetë deri sot pa energji elektrike dhe të mos ketë mundësi të bëjë asgjë. Gjatë uikendit na kanë informuar që me polici ju kanë shkuar, ju kanë krijuar një imazh shumë të keq sikur të jenë biznese kriminale, se jo biznese shumë të ndershme që kanë paguar tatim dhe çka ka pasur të bëhet një shkëputje e energjisë elektrike”, tha Rafuna.
Ai bëri të ditur se sipas të dhënave të OEK-ut deri më tani janë shkyçur nga energjia elektrike rreth 450 biznese dhe se pritet që numri të rritet.
ZRRE-ja ka njoftuar se nga e shtuna (16 gusht) ka filluar shkyçjen nga rrjeti për të gjitha bizneset që i plotësojnë kushtet për të dalë në treg të hapur të energjisë nëse ato nuk kanë lidhur kontratë me furnizues. Ky vendim erdhi pasi që Shkalla e Dytë e Gjykatës Komerciale i ka dhënë të drejtë ZRRE-së në lidhje me liberalizimin e tregut të energjisë elektrike .Vendimi për liberalizimin e tregut ka hyrë në fuqi më 1 qershor 2025, sipas të cilit të gjitha kompanitë me më shumë se 50 punëtorë ose me qarkullim mbi 10 milionë euro në vit janë të obliguara të kalojnë në tregun e hapur. Për të mos mbetur pa energji gjatë kësaj periudhe tranzitore, bizneset u furnizuan përkohësisht nga KEK si Furnizues i Mundësisë së Fundit.
Shtëpia e Bardhë ka publikuar një orar se kur planifikohet të arrijnë presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky dhe liderët evropianë.
Liderët evropianë pritet të arrjnë në Ëashington në mesditë me kohë lokale të SHBA-së (rreth orës 18:00 me zonën tonë kohore).
Një orë më vonë, Zelensky do të pritet nga Trumpi para se të nisë takimin bilateral teksa rreth orës 14:15 me kohë lokale (20:15 me zonën tonë kohore), Donald Trump do të takohet me liderët evropianë para një foto në grup.
Takimi shumëpalësh do të zhvillohet rreth orës 15:00 me kohë lokale (21:00 me zonën tonë kohore).
Ndryshe, presidenti ukrainas, në Shtëpinë e bardhë do të shoqërohet nga sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, kancelari gjerman Friedrich Merz, kryeministri britanik Keir Starmer, presidenti francez Emmanuel Macron, kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni dhe presidenti i Finlandës, Alexander Stubb.
Ambasada e Republikës së Kosovës në Bernë, me rastin e fillimit të vitit të ri shkollor, ka uruar nxënësit dhe mësuesit në Zvicër!
“Të nderuar nxënës, prindër dhe mësues. Me fillimin e vitit të ri shkollor, Ambasada e Republikës së Kosovës në Bernë ju përcjell urimet më të përzemërta për një vit të mbarë, plot suksese dhe përparim në rrugëtimin tuaj arsimor dhe personal.
Ky moment i ri është gjithmonë një mundësi e re për të nxitur dëshirën për dije, për të kultivuar identitetin dhe për të forcuar lidhjet me kulturën dhe traditat tona kombëtare.
Në veçanti, i drejtohemi me respekt dhe mirënjohje të thellë nxënësve që ndjekin mësimin plotësues në gjuhën shqipe. Ju jeni brezi që me përkushtim dhe entuziazëm mbani gjallë lidhjen e çmuar me gjuhën dhe atdheun, duke treguar se edhe larg vendit të origjinës, gjuha shqipe është pasuria jonë më e madhe dhe një urë lidhjeje me rrënjët tona. Gjuhën tonë e quajmë shpirtin e kombit, dhe kjo vlerë e thellë është trashëguar nga rilindasit tanë, të cilët e kanë cilësuar gjuhën shqipe si elementin më të rëndësishëm të identitetit tonë kombëtar.
Pa përkushtimin dhe sakrificën e mësuesve vullnetarë, që prej më shumë se tridhjetë vjetësh japin me pasion dhe përkushtim dijen e tyre dhe kulturën shqiptare brezave të rinj në diasporë, kjo lidhje me gjuhën dhe traditën do të ishte shumë më e vështirë të ruhej dhe zhvillohej. Falënderojmë zemërgjerësisht mësuesit, por edhe prindërit, të cilët me sakrifica të shumta mbështesin këtë përpjekje të përbashkët. Ju jeni shtylla kryesore që sigurojnë që brezat e ardhshëm të mos humbin identitetin dhe të vazhdojnë të ndjehen pjesë e kombit tonë.
Shteti i Kosovës, përmes Ambasadës në Bernë, Konsullatave në Gjenevë dhe Cyrih, dhe në bashkëpunim të ngushtë me Lidhjen e Arsimtarëve dhe Prindërve Shqiptarë, i kushton një rëndësi të veçantë dhe investon në ruajtjen dhe zhvillimin e mësimit plotësues në gjuhën shqipe në Zvicër. Ky bashkëpunim institucional është dëshmi e angazhimit tonë për të mbështetur dhe forcuar lidhjen kulturore dhe arsimore me atdheun, në mënyrë që brezat e rinj të jenë krenarë për origjinën dhe trashëgiminë e tyre.
Në këtë kuadër, ju bëjmë thirrje të gjithë prindërve të regjistrojnë fëmijët e tyre në mësimin plotësues në gjuhën shqipe dhe të vazhdojnë të jenë pjesë aktive në këtë proces të rëndësishëm. Së bashku, ne mund të ndërtojmë një të ardhme ku gjuha, kultura dhe traditat tona do të jenë gjithmonë pjesë e jetës së përditshme të brezave të rinj.
Ju urojmë që ky vit shkollor të jetë i mbushur me dije të reja, arritje të larta dhe përvojë të pasur, duke ju inkurajuar të ecni përpara me krenari, dashuri dhe përgjegjësi për të ruajtur gjuhën dhe identitetin tonë kombëtar, thuhet në njoftimin e Ambasadës së Republikës së Kosovës në Zvicër.
Edhe Ambasada e Republikës së Shqipërisë në Bernë përcjell urimet më të përzemërta dhe mirënjohjen e thellë për mësuesit e gjuhës shqipe në Zvicër, të cilët me përkushtim, dashuri dhe profesionalizëm u japin fëmijëve tanë mundësinë të rriten me gjuhën dhe kulturën e tyre amtare.
“Si çdo vit, Ambasada mbështet këtë mision fisnik edhe me shpërndarjen falas të teksteve të gjuhës shqipe për nxënësit në Zvicër nga Qendra e Botimeve për Diasporën. Së shpejti do të shpërndahen të gjitha tekstet e kërkuara nga mësuesit shqiptarë, duke u mundësuar fëmijëve vazhdimësi në mësim dhe lidhje më të fortë me gjuhën e nënës.
Ftojmë të gjithë prindërit shqiptarë që t’i regjistrojnë fëmijët e tyre në klasat e gjuhës shqipe, sepse ruajtja e gjuhës është ruajtja e identitetit tonë kombëtar.
Gëzuar vitin e ri shkollor dhe suksese të gjithë nxënësve e mësuesve!”, thuhet në njoftim.
Valdet Fejza nga fshati Kçiq i Madh në Mitrovicë tregon se zjarri ia dogji një shtëpi të pabanuar. Ai tregon se shtëpinë e re nuk ia shpëtuan zjarrfikësit, por fqinjët, duke përdorur ujin nga pusi, lopata dhe mjete të tjera për shuarjen e zjarrit.
“Zjarrfikësit kanë ardhur krejt vonë, pjesën poshtë e kanë fikur, pjesën tjetër ne e kemi fikur vetë. Është mungesë e tyre. Ata e kanë kryer punën e tyre, por me dy cisterna, shuarja e zjarrit në gjithë këtë katund është punë e vështirë”, rrëfen Fejza për Radion Evropa e Lirë, transmeton albinfo.ch.
Valdet Fejza, banor i fshatit Kçiq i Madh, të cilit iu ka djegur shtëpia nga zjarri.
Për vetëm dy ditë, dhjetëra hektarë pyje, ara dhe prona u dogjën vetëm në fshatin Kçiq i Madh në Mitrovicë duke lënë pas tym, hi dhe tokë të nxirë.
Banorët u ankuan se shuarja e zjarreve ishte sfidë për shkak të mungesës së personelit të zjarrfikësve.
Historia e Fejzës është vetëm një nga shumë raste që tregojnë vështirësitë me të cilat përballen zjarrfikësit në Kosovë, sidomos javëve të fundit, kur qindra vatra zjarri kanë përfshirë vendin.
Në nivel vendi, Kosova i ka 734 zjarrfikës. Ky numër është i konsiderueshëm, por jo i mjaftueshëm, thotë shkurt Nexhat Behrami, zëvendësdrejtor i Departamentit të Zjarrfikjes dhe Shpëtimit, në kuadër të Agjencisë së Menaxhimit të Emergjencave (AME).
Por, Muharrem Beka, kryetar i Sindikatës së Zjarrfikësve të Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë se ky numër është jashtëzakonisht i vogël dhe i pamjaftueshëm për t’u përballur me situata si kjo.
“Me këtë numër është sfidë edhe në kushte normale, e jo në situata me kaq shumë vatra zjarri. Në këto raste na duhen edhe dhjetë herë më shumë zjarrfikës. Falë qytetarëve vullnetarë po arrijmë ta menaxhojmë disi, por në komunat e vogla gjendja është edhe më e rëndë”, tha Beka.
Ai konsideron se Kosova ka mungesë edhe për 400 zjarrfikës. Në bazë të rregullores për strukturën organizative të njësive profesionale të zjarrfikjes dhe shpëtimit, për çdo 1.500 banorë nevojitet së paku një zjarrfikës.
Kosova ka rreth 1.6 milion banorë dhe në bazë të kësaj llogaritjeje, vendi ka nevojë për 1.100 zjarrfikës për të plotësuar standardin.
Nevoja për investime
Beka shton se problemi thellohet edhe më shumë nga mosha mesatare e lartë e zjarrfikësve – rreth 50 vjeç – dhe nga automjetet e pajisjet e vjetruara me të cilat ata punojnë. Disa prej automjeteve, tregon ai, datojnë nga vitet ’80, ndërsa më të rejat janë të vitit 2015.
“Është urgjente që institucionet t’i harmonizojnë qëndrimet dhe të rrisin numrin e punëtorëve. Duhet të rritet buxheti për zjarrfikësit, për të përmirësuar në thelb këtë gjendje. Me pajisje të vjetruara nuk mund të funksionojmë”, thekson Beka.
Agjencia e Menaxhimit të Emergjencave nuk tregoi për Radion Evropa e Lirë se cili është buxheti vjetor për këtë njësi. Por, në Ligjin për Buxhet të vitit 2025, janë paraparë 9.6 milionë euro për shërbimet publike, mbrojtje civile dhe emergjenca – ku bëjnë pjesë edhe zjarrfikësit.
Eksperti i emergjencave, Tahir Ahmeti, tha se që nga përfundimi i luftës, asnjë qeveri nuk ka investuar mjaftueshëm për zjarrfikësit, çka e vështirëson punën e tyre në terren.
“Në shumicën e komunave ekzistojnë pajisje të vjetruara, pastaj mjetet janë jashtë standardeve që kërkohen. E gjithë kjo e bën punën e vështirë të zjarrfikësve, të cilët janë gjithmonë të gatshëm të ndihmojnë për të shpëtuar jetën e qytetarëve dhe pronave të tyre”, tha ai.
Ahmeti, drejtor ekzekutiv në Qendrën Kërkimore për Politika të Sigurisë, vlerëson se investimet janë të domosdoshme, pasi çdo vit vendi po përballet me vatra zjarri, të cilat po shkaktojnë pasoja të mëdha, duke rrezikuar jetën e qytetarëve dhe duke ndotur ambientin.
Duke marrë parasysh mungesën e zjarrfikësve dhe dëmet e shkaktuara nga zjarret, Ahmeti thotë se qytetarët duhet të tregojnë më shumë kujdes, veçanërisht gjatë verës, kur temperaturat e larta rrisin rrezikun për shpërthimin e flakëve.
Kosova sivjet është përballur me temperatura të larta, madje në muajin korrik është regjistruar temperaturë rekorde – mbi 40 gradë Celsius.
Shumica e zjarreve shkaktohen nga pakujdesia ose veprimet e qëllimshme të njerëzve.
Institucionet, sipas Ahmetit, duhet t’i shtojnë fushatat vetëdijësuese, për t’ia kujtuar publikut se zjarrvënia përbën vepër penale.
Sipas Kodit Penal, zjarrvënia është vepër që dënohet me burgim nga gjashtë muaj deri në tre vjet, ndërsa nëse shkakton djegie të banesës së banuar ose automjetit, dënimi shkon nga një deri në pesë vjet.
Kur dëmi arrin shifrën mbi 20 mijë euro ose shkakton lëndim të rëndë trupor, dënimi parashihet nga tre deri në dhjetë vjet burgim. E në rast të vdekjes, dënimi minimal është 10 vjet ose burgim i përjetshëm.
Agjencia e Menaxhimit të Emergjencave ka bërë të ditur më 13 gusht se vetëm gjatë javës së fundit, në nivel vendi janë raportuar mbi 633 raste të zjarreve fushore dhe malore dhe 23 persona janë arrestuar nën dyshimin për zjarrvënie të qëllimshme.
Ministria e Bujqësisë nuk iu përgjigj Radios Evropa e Lirë, se sa hektarë pyje dhe tokë bujqësore janë përfshirë nga zjarri gjatë këtij viti.
Për shkak të temperaturave të larta, javëve të fundit zjarre masive kanë përfshirë edhe Shqipërinë, Malin e Zi dhe vende të tjera të Evropës.
Si pasojë e tyre kanë vdekur të paktën 24 njerëz dhe janë shkatërruar shumë shtëpi e objekte të tjera.
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump deklaroi se presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky “mund ta përfundojë luftën me Rusinë menjëherë”, ndërsa e hodhi poshtë idenë e Ukrainës që t’i bashkohet NATO-s dhe të rikthejë Gadishullin e Krimesë të aneksuar nga Rusia si jorealiste.
Në platformën e tij Truth Social, Trump tha se Zelensky “mund ta përfundojë luftën me Rusinë pothuajse menjëherë, nëse dëshiron, ose mund të vazhdojë të luftojë”, transmeton albinfo.ch.
“Mbani mend se si filloi. Nuk ka kthim mbrapsht të Obamës duke pasur parasysh Krimenë (12 vjet më parë, pa u qëlluar asnjë plumb!), dhe NUK KA HYRJE NË NATO NGA UKRAINA”, theksoi Trump, i cili i përdor shpesh shkronjat kapitale në postimet e tij.
Vërejtjet e Trump erdhën përpara një takimi të planifikuar me Zelenskyn në Uashington të hënën dhe përforcojnë qëndrimin e hershëm të Moskës se anëtarësimi në NATO për Ukrainën dhe rikthimi i Krimesë janë çështje të panegociueshme.
Në të kaluarën, Trump i ka atribuar Zelenskyt përgjegjësinë e pjesshme dhe ndonjëherë edhe të vetme për pushtimin e Ukrainës nga Rusia në vitin 2022.
Dr. Naim Azemaj është specialist i mjekësisë parandaluese dhe, që nga viti 2019 udhëheq ordinancën e tij moderne në Oftringen, Kantoni Aargau. Por para se të arrinte këtu, ai ka kaluar një rrugë të gjatë e të suksesshme në profesionin e mjekut, në spitale dhe qendra mjekësore, ku mbante edhe pozita udhëheqëse. Në intervistën për albinfo.ch, Dr. Azemaj shpalos bagazhin e tij prej mjeku të përkushtuar specialist, pastaj flet për ofertën e ordinancës së tij, për përvojat me pacientët, shqiptarë e zviceranë etj.
Albinfo.ch: Dr. Azemaj, si do ta përshkruanit rrugëtimin tuaj profesional deri në hapjen e kësaj ordinance në Oftringen?
Dr. Naim Azemaj: Rrugëtimi im profesional ka qenë një përzierje e përkushtimit akademik, përvojave të ndryshme klinike dhe një kërkimi të vazhdueshëm për kuptimin më të thellë të shëndetit njerëzor. Pas përfundimit të studimeve në mjekësi, pata mundësinë të punoj në disa institucione të njohura në Zvicër, ku fitova përvojë në mjekësinë e përgjithshme dhe atë të brendshme, në kirurgji, radiologji dhe mjekësinë emergjente. Që nga viti 2019 kam hapur ordinancën time private në Oftringen, Kantoni Aargau. Megjithatë, gjithmonë ndjeja se mungonte një qasje më e thellë, më gjithëpërfshirëse, që e vendos pacientin në qendër dhe që nuk fokusohet vetëm në trajtimin e simptomave, por në parandalimin e sëmundjeve. Kjo më çoi drejt hapjes së kësaj ordinance në Oftringen një vend ku mund të bashkoj shkencën moderne me një filozofi humane dhe parandaluese të kujdesit shëndetësor.
Albinfo.ch: Çfarë ju ka frymëzuar të zgjidhni pikërisht këtë qasje të mjekësisë parandaluese?
Dr. Naim Azemaj: Inspirimi erdhi nga vëzhgimi i vazhdueshëm se si shumë sëmundje kronike, shpesh herë, janë pasojë e stilit të jetesës, stresit dhe mungesës së ndërgjegjësimit për trupin dhe mendjen. Mjekësia parandaluese nuk është thjesht një disiplinë është një filozofi që kërkon ta kthejë pacientin në një bashkudhëtar të vetëdijshëm në kujdesin për shëndetin. Unë besoj fuqishëm se një ndërhyrje e hershme, edukimi dhe mbështetja afatgjatë mund të bëjnë diferencën në cilësinë e jetës së një njeriu.
Albinfo.ch:Si ndikuan përvojat tuaja të mëparshme në këtë vendim për të ndërtuar një ordinancë me një filozofi të veçantë?
Dr. Naim Azemaj: Përvojat klinike më mësuan shumë për sistemin shëndetësor tradicional, për kufizimet dhe mundësitë e tij. Por pikërisht ato kufizime më shtynë të kërkoj më shumë një mjekësi që dëgjon, kupton dhe parandalon, përpara se të trajtojë. Kam parë raste të panumërta ku një këshillë e dhënë me kohë, një analizë më e thelluar apo një ndërhyrje në stilin e jetesës do të kishte shmangur vuajtje të mëdha. Ky reflektim i vazhdueshëm më udhëhoqi drejt krijimit të një ordinance me një qasje të personalizuar, individuale dhe precize.
Rreth ordinancës dhe konceptit të saj unik
Albinfo.ch: Ordinanca juaj ndodhet në një vilë të mbrojtur me konventat kulturore. Çfarë kuptimi ka kjo për ju dhe për pacientët tuaj?
Dr. Naim Azemaj: Kjo vilë historike përfaqëson shumë më tepër sesa një hapësirë pune. Ajo është një simbol i respektit për traditën, për rrënjët dhe për vlerat njerëzore. Ambienti i saj i ngrohtë dhe estetikisht i kujdesshëm ndikon drejtpërdrejt në gjendjen emocionale të pacientëve. Ne dëshiruam që qasja jonë holistike ndaj shëndetit të pasqyrohet edhe në ambientin fizik ku secili që hyn ndjehet i mirëpritur, i dëgjuar dhe i vlerësuar.
Albinfo.ch: Na tregoni më shumë për konceptin e ordinancës: në çfarë mënyre ajo dallon nga praktikat klasike mjekësore?
Dr. Naim Azemaj:Ordinanca jonë është ndërtuar mbi konceptin e “mjekësisë së personalizuar parandaluese”. Ne nuk trajtojmë vetëm sëmundjet, por fokusohemi në zbulimin e faktorëve të hershëm që çojnë drejt tyre. Kjo përfshin analiza të avancuara të biomarkerëve ne te gjitha degët e mjekësisë ne mënyrën më të detajuar dhe precize. Analiza epigjenetike, gjenetike, vlerësime të detajuara të stresit dhe ndikimit të tij në organe apo sisteme të ndryshme organike me mënyrat më të sofistikuara në mjekësinë moderne. Analiza rreth mungesës së mikronutrientëve, si dhe ndërtimin e planeve individuale për stilin e jetesës. Për ne, pacienti është një bashkëkrijues i procesit të shërimit.
Albinfo.ch:Çfarë lloj trajtimesh dhe shërbimesh ofroni, që e bëjnë ordinancën tuaj të vetmen në pjesën gjermane të Zvicrës?
Dr. Naim Azemaj: Ne ofrojmë një gamë shërbimesh që integrojnë mjekësinë konvencionale me atë funksionale dhe parandaluese: Analiza laboratorike me te avancuara dhe detajuara duke filluar nga pasqyra e gjakut, sistemit hormonal, të të gjitha vitaminave, aminoacideve, mineraleve dhe mikronutrientëve. Pastaj, analiza epigjenetike dhe gjenetike, testet për diagnostikë performuese (Spiroergometrie) më moderne në pjesën gjermanishtfolëse të Zvicrës si dhe diagnostifikime rreth metabolizmit, ndër të tjera, me kalorimetrie indirekte. Po ashtu ofrojmë terapi me infuzione të personalizuara (vitamina, minerale, antioksidantë, NAD), detoksifikim biologjik, konsulta për ushqim funksional, si dhe programe të menaxhimit të stresit dhe mirëqenies mendore. Më tutje, në ordinancën tonë ofrojmë shërbime për trajtimin e lëkurës duke krijuar produkte që u përgjigjen specifikave të lëkurës së çdo individi, duke synuar përmirësimin e shëndetit dhe pamjes së saj. Gjithçka është ndërtuar rreth individit, pra në formë të personalizuar nuk ekziston një zgjidhje universale për të gjithë.
Qasja ndaj pacientit dhe filozofia parandaluese
Albinfo.ch: Si i qaseni parandalimit të sëmundjeve në praktikë? Çfarë përfshin kjo në jetën e përditshme të pacientëve?
Dr. Naim Azemaj:Parandalimi, për ne, fillon me edukimin dhe vetëdijësimin. Çdo pacient merr një vlerësim gjithëpërfshirës të faktorëve të rrezikut, si dhe një plan individual të mbështetur në të dhëna shkencore. Ne punojmë ngushtë me pacientët për të integruar ndryshime të vogla por domethënëse në ushqim, aktivitet fizik, menaxhim stresi dhe ritëm jetese. Kjo nuk është një qasje afatshkurtër, por një udhëtim i qëndrueshëm drejt shëndetit të mirë.
Albinfo.ch: A keni ndonjë filozofi personale për shëndetin dhe mirëqenien që përpiqeni ta përcillni tek pacientët tuaj?
Dr. Naim Azemaj: Po, besoj se shëndeti nuk është mungesë e sëmundjes, por një gjendje dinamike mirëqenieje fizike, mendore dhe emocionale. Filozofia ime është që çdo njeri ka potencialin për të qenë në versionin e tij më të mirë, nëse i jepet mbështetja e duhur. Kujdesi për veten nuk është luks, por një akt dashurie dhe përgjegjësie ndaj vetes dhe të tjerëve. Në kët kontekst duhet te veçoj diciplinën mentale.
Albinfo.ch:A vëreni ndryshime në mënyrën si njerëzit e perceptojnë shëndetin dhe kujdesin ndaj vetes, veçanërisht në komunitetin shqiptar në Zvicër?
Dr. Naim Azemaj: Po, shoh një ndryshim pozitiv dhe të qëndrueshëm, sidomos tek brezat e rinj. Ka më shumë vetëdije për rëndësinë e kujdesit të parakohshëm, të ushqyerit të shëndetshëm dhe të balancës mendore. Komuniteti shqiptar po bëhet gjithnjë e më i hapur, është kureshtar dhe i interesuar ndaj koncepteve moderne të shëndetit, dhe kjo është inkurajuese.
E ardhmja dhe roli i mjekut shqiptar në diasporë
Albinfo.ch: Cili është misioni afatgjatë i kësaj ordinance, çfarë dëshironi të arrini në pesë apo dhjetë vitet e ardhshme?
Dr. Naim Azemaj: Qëllimi ynë është të krijojmë një qendër referimi për mjekësinë parandaluese në Zvicër, ku inovacioni, përkushtimi dhe kujdesi i personalizuar janë në qendër. Në planin afatgjatë, dëshiroj të ndërtoj një platformë ndërdisiplinare që bashkon mjekë dhe ekspertë të mirëqenies për t’u shërbyer pacientëve në mënyrë holistike.
Albinfo.ch: A bashkëpunoni me institucione të tjera shëndetësore ose kulturore në Zvicër apo më gjerë?
Dr. Naim Azemaj: Po, bashkëpunimi është një nga shtyllat tona kryesore. Ne jemi të përfshirë në rrjete profesionale me mjekë dhe klinika të specializuara në gjithë Zvicrën, si dhe posedojmë një rrjet fantastik me mjekët dhe klinikat më të avancuara në Zvicër. Gjithashtu, kemi bashkëpunime me institucione kulturore për të promovuar shëndetin si pjesë të integruar të jetës në përditshmëri.
Orinanca në Villa am Tych
Albinfo.ch: Çfarë mesazhi keni për mjekët e rinj shqiptarë që duan të kontribuojnë në mënyrë inovative në fushën e mjekësisë?
Dr. Naim Azemaj: Mos kini frikë të mendoni ndryshe. Mjekësia ka nevojë për vizionarë që e shohin pacientin si një tërësi dhe jo si një sëmundje. Studioni vazhdimisht, mbani pasionin të gjallë dhe mos harroni kurrë rrënjët tuaja, ato janë një burim force dhe autenticiteti.
Albinfo.ch: Çfarë do të thotë për ju të jeni një mjek shqiptar në Zvicër?
Dr. Naim Azemaj: Për mua është një nder dhe një përgjegjësi e madhe. Është një mundësi për të përfaqësuar me dinjitet vlerat tona dhe për të ndërtuar ura mes kulturave, përmes profesionalizmit dhe etikës. Është gjithashtu një dëshmi se puna e ndershme nuk njeh kufij. Kjo vlen ndoshta sidomos për gjeneratat e para, që nga vitet e 90-ta që jemi edukuar shtetet perëndimore.
Albinfo.ch: Si e përjetoni lidhjen mes kulturës, ambientit ku ndodhet ordinanca, dhe mënyrës si u shërbeni pacientëve?
Dr. Naim Azemaj: E përjetoj si një simfoni të natyrshme. Kultura është pjesë e shëndetit, ajo ndikon në mënyrën si perceptojmë veten, sëmundjen dhe procesin e shërimit. Ambienti ynë është menduar për të reflektuar këtë ndërthurje: një hapësirë që respekton historinë, mikpritjen dhe kujdesin e thellë për njeriun.
Kush është Dr. Naim Azemaj
Ka mbaruar studimet në Fakultetin e Mjekësisë në Vjenë (Austri) ndërsa specializimin, në Degën e Mjekësisë Interne dhe të përgjithshme i ka përfunduar kryesisht në Qendrën Universitare në Zürich, por edhe në qendra tjera të njohura në Zvicër.
Para se te kalonte në ordinancën e tij private ne vitin 2019, ishte mbi 4 vite e gjysmë udhëheqës i Departamentit të Emergjencës dhe anëtar i bordit udhëheqës të Spitalit Linth, Uznach, Kantoni St. Gallen.
Ka kryer subspecializime në mjekësinë preventive, regjenerative, mjekësinë emergjente, Osteologji, Ultrazë, në mjekësinë për laser, diagnostikë performuese dhe nutricioni në sport (Fakulteti i Sporteve në Köln). Ka specializuar po ashtu në Kolegjin Evropian të mjekësisë dhe Kirurgjisë Estetike.
Çmimet e kafesë, qirave dhe shtresave të dyshemesë janë rritur 5.4 deri në 7 për qind në Shqipëri, gati dy dhe herë dhe më shumë në krahasim me nivelin e përgjithshëm të çmimeve, sipas tabelës së detajuar mbi inflacionin nga INSTAT.
Qiratë për banesat janë rritur ndjeshëm që prej vitit 2021 dhe kanë vijuar me këtë trend deri në mesin e vitit 2025. Sidomos në periudhën midis muajve janar 2023 dhe korrik 2025, rritja ka qenë e qëndrueshme, me norma mujore që shpesh arrijnë nga 3% deri në 5% në bazë vjetore.
Në muajin korrik 2025 ndryshimi vjetor i çmimit të qirasë ishte 5.4%, nga 0.9 për qind që ishte ky ndryshim në shkurt 2025, raporton Monitor, transmeton albinfo.ch.
Ky ritëm rritjeje ka reflektuar presionin që po përballin familjet shqiptare, veçanërisht në zonat urbane, ku kërkesa për banesa me qira mbetet e lartë për shkak të urbanizimit dhe fluksit të lartë të turistëve, sidomos në Tiranë ku ka edhe lëvizje migratore te brendshme.
Një faktor kryesor që ka ndikuar në shtrenjtimin e qirave afatgjata lidhet me zhvillimet turistike, ku shumë ndërtesa janë dhënë me qira afatshkurtra, duke i hequr ato nga tregu i qirave afatgjata, që kanë si klientë kryesisht familjet vendase.
Nëse jep shtëpinë me qira mujore, sipas të dhënave nga agjencitë e pasurive të paluajtshme, në kryeqytet, një apartament 1+1, më i liri është në zonën e Freskut, që varion nga 330-400 euro, më i shtrenjti te zona e ish-Bllokut dhe e Stadiumit Air Albania, deri në 800 euro/muaj. Për apartamente 2+1, qiraja fillon nga 550 euro 2+1 dhe arrin në 1300 euro në zonën e Stadiumit Air Albania dhe ish-Blloku.
Një tjetër kategori që ka njohur rritje të ndjeshme çmimesh mbi mesataren e përgjithshme janë pijet joalkoolike dhe shërbimet e kafeneve. Në korrik 2025 çmimet mesatare të kafesë u rritën me 6% në krahasim me korrikun 2024.
Çmimet e kafesë, çajit dhe ujit të ofruara në ambiente publike janë rritur në mënyrë të qëndrueshme, sidomos pas vitit 2022, duke reflektuar kostot në rritje për pagat e stafit dhe çmimet e importit të kafesë.
Kjo duket se nuk ka ndikuar shumë në kërkesën për konsum, pasi kafeneja mbetet një pjesë e rëndësishme e kulturës shqiptare. Megjithatë, për konsumatorët me të ardhura të kufizuara, frekuentimi i përditshëm i kafeneve është kthyer gjithnjë e më shumë në një luks të vështirë për t’u përballuar.
Ndërkohë që qiratë dhe pijet në kafene mbeten ndër sektorët me rritje më të lartë, edhe disa kategori të tjera kanë shënuar luhatje.
Gjithashtu mbulesat e dyshemesë ndonëse janë një produkt që nuk kanë shumë peshë në shpenzimet e buxheteve të familjeve janë në rritje të vazhdueshme.
Në korrik 2024 çmimet e këtij grupi u rriten mesatarisht 6.7%. Një vit më parë në korrik ky ndryshim ishte 2.9%.
Edhe pse normat e përgjithshme të inflacionit kanë filluar të bien krahasuar me kulmin në vitin 2022, çmimet nuk po kthehen në nivelet e mëparshme, duke u shndërruar në barrë të përhershme mbi konsumatorët.
Bundeswehr-i ka nevojë urgjente për më shumë ushtarë. Partnerët e koalicionit, kristiandemokratët dhe socialdemokratët janë dakord për këtë. Kancelari Friedrich Merz synon që Bundeswehr-i të bëhet ushtria më e fortë konvencionale në Evropë, gjë që kërkon pajisje më moderne dhe një shtim të madh të trupave përtej 183,000 anëtarëve aktualë. Sipas standardeve të NATO-s dhe bazuar në popullsinë e Gjermanisë, ushtria duhet të rritet me rreth 60,000 ushtarë të rinj, raporton DW, transmeton albinfo.ch.
Si do të rritet Bundeswehr-i?
Këtu qëndrimi i partive ndahet. Për SPD-në, zgjidhja është reformimi i shërbimit ushtarak vullnetar. Megjithatë, projektligji i Ministrisë së Mbrojtjes nuk i ka bindur të gjithë. Mosmarrëveshja brenda koalicionit ka të bëjë me një nga çështjet më të rëndësishme të sigurisë kombëtare: aftësinë mbrojtëse të Gjermanisë.
Sipas projektligjit, nga viti 2026 shërbimi ushtarak mbetet vullnetar, por do të bëhet më tërheqës për të rinjtë. Detyrimi i përgjithshëm ushtarak, i cili ishte në fuqi deri më 2011, nuk është paraparë. Kjo përkon edhe me marrëveshjen e koalicionit që synon një shërbim të ri, tërheqës dhe fillimisht të bazuar te vullnetarizmi.
Ministri i Mbrojtjes, Boris Pistorius, beson se një shërbim ushtarak më interesant dhe më i paguar do të tërheqë mjaftueshëm të rinj. Sipas tij, çdo vit mund të rekrutohen mesatarisht 25,000 deri në 30,000 ushtarë të rinj. Për këtë arsye është paraparë rritja e pagave, modernizimi i trajnimit, përdorimi i dronëve, kurse gjuhe dhe mundësi të tjera. Shërbimi do të zgjasë të paktën gjashtë muaj.
Skepticizëm nga CDU/CSU
Kristiandemokratët dyshojnë se vetëm vullnetarizmi do të mjaftojë. Sipas Norbert Röttgen, projektligji nuk i përmend fare objektivat e NATO-s. Ligji megjithatë parashikon që të gjithë të rinjtë 18-vjeçarë, meshkuj dhe femra, do të marrin një letër nga Bundeswehr-i me një pyetësor mbi gatishmërinë e tyre. Synimi është që të rinjtë ta marrin parasysh shërbimin ushtarak.
Që nga tani, numri i rekrutëve është në rritje. Në fund të korrikut ishin regjistruar mbi 11,000 rekrutë, rreth 15 për qind më shumë se vitin e kaluar. Përveç kësaj, ligji i ri parashikon që të rinjtë të thirren për ekzaminim mjekësor, edhe nëse nuk shprehin interes. Ky detyrim pritet të hyjë në fuqi nga viti 2028, megjithëse disa politikanë kërkojnë ta përshpejtojnë.
Modeli i Suedisë si shembull
Gjermania merr shembull nga Suedia, ku të rinjtë janë të detyruar të shërbejnë vetëm nëse ka mungesë vullnetarësh. Në Gjermani, një mekanizëm i tillë nuk është parashikuar. Nëse shërbimi ushtarak vullnetar nuk sjell rezultatet e pritura ose në rast të një përkeqësimi të sigurisë, Bundestagu mund të vendosë rikthimin e shërbimit të detyrueshëm.
Kryetari i grupit parlamentar të SPD-së, Matthias Miersch, ka theksuar se rikthimi i detyrimit ushtarak nuk do të jetë pjesë e mandatit aktual deri në vitin 2029. Në të kundërt, shumë zëra në CDU/CSU do të donin që rikthimi të përfshihej që tani, duke paralajmëruar për rrezikun në rritje nga Rusia.
Shërbimi ushtarak u shfuqizua në vitin 2011 nga ministri i atëhershëm i Mbrojtjes, Karl-Theodor zu Guttenberg (CSU). Kancelari aktual Friedrich Merz e konsideron këtë vendim një gabim, por ende nuk ka propozuar një zgjidhje konkrete.
Shumica e popullsisë në Zvicër (86 përqind) beson se njohja e disa gjuhëve kombëtare është e rëndësishme për kohezionin kombëtar. Pothuajse dy të tretat përdorin rregullisht disa gjuhë në jetën e përditshme. Megjithatë, shumëgjuhësia nuk kufizohet vetëm në gjuhët kombëtare; anglishtja është gjuha jo-kombëtare më e folur. Kjo tregohet nga rezultatet e fundit të Anketës mbi Gjuhën, Fenë dhe Kulturën të kryer nga Zyra Federale e Statistikave (FSO), raporton SRF, transmeton albinfo.ch.
Familje shumëgjuhëshe
81 përqind e të rinjve të moshës 15 deri në 24 vjeç flasin shumë gjuhë, krahasuar me vetëm 38 përqind të njerëzve mbi 65 vjeç. Për disa, shumëgjuhësia fillon herët: 38 përqind e fëmijëve dhe adoleshentëve nën 15 vjeç dëgjojnë të paktën dy gjuhë në shtëpi. Rreth një në pesë fëmijë flet shumë gjuhë me prindërit e tyre.
Përveç gjuhëve kombëtare, anglishtja është gjuha më e përdorur. Në vendet gjermanishtfolëse, më shumë njerëz përdorin anglishten sesa frëngjishten. Në Zvicrën frëngjishtfolëse, është edhe më e zakonshme se gjermanishtja.
Sipas Zyrës Federale të Statistikave (FSO), gjysma e mirë e të moshuarve të moshës 15 deri në 64 vjeç i vlerësojnë aftësitë e tyre aktive në anglisht si të mira ose shumë të mira.
Spanjishtja dhe portugalishtja janë veçanërisht të zakonshme në Zvicrën frëngjishtfolëse. Nga ana tjetër, shqipja, boshnjakishtja, kroatishtja, malazezishtja dhe serbishtja fliten më shpesh në Zvicrën gjermanishtfolëse.
Pothuajse një e katërta e popullsisë së moshës 25 vjeç e lart po mëson një ose më shumë gjuhë. Anglishtja, gjermanishtja dhe frëngjishtja janë gjuhët që mësohen ose përmirësohen më shpesh. Në rastin e gjermanishtes dhe frëngjishtes, kjo bëhet kryesisht për arsye profesionale. Në të kundërt, njerëzit kanë më shumë gjasa të mësojnë anglisht për pushime dhe udhëtime.
Sipas anketës së Zyrës Federale për Çështje Sociale (BFS), frëngjishtja mësohet kryesisht në shkollë. Gjermanishtja, nga ana tjetër, fitohet kryesisht në punë ose në kurse gjuhësore.
Ashtu si çdo sezon veror në Vlorë, çmimet janë rritur ndjeshëm.
Për pushuesit në plazhe kjo rritje ka prekur çdo produkt e shërbim që ofrohet në bregdet që nga kafja, darkat në restorante apo çadrat e shezlongët.
Për këtë arsye edhe plazhet publike po bëhen gjithnjë e më te frekuentuara.
Por kjo rritje çmimesh, duket se nuk shkon në proporcion me cilësinë, për të cilët qytetarët kanë jo pak ankesa. Ata e vendosin theksin tek papastërtia e bregdetit apo menaxhimi i hapësirës publike në plazhe, shkruan A2CNN, transmeton albinfo.ch.
Ndërsa për emigrantët situata është krejt ndryshe. Me pagat apo pensionet që ata kanë në vendet e tyre të punës pushimet në Shqipëri dhe sidomos në Vlorë janë të përballueshme.
Në Vlorë duke nisur nga muaj maji, çdo produkt jetësor, duke filluar nga ata bazë të shportës ka pësuar një rritje të ndjeshme.
Edhe produktet e servirura në bare dhe restorante vijnë sot me një çmim 30-40% më lartë se një vit më parë.
