Akulli në Alpet zvicerane po shkrihet

Akulli në Alpet zvicerane po shkrihet - me pasoja për natyrën dhe infrastrukturën

Për çfarë bëhet fjalë? Ngrica e përhershme në Alpet Zvicerane ishte në nivelin e saj më të ulët në vitin 2024 që nga fillimi i matjeve.

Kjo tregohet nga një raport i ri nga rrjeti zviceran i monitorimit të ngricave të përhershme Permos, bazuar në 25 vjet kërkime.

Ngrohja jo vetëm që po prek shtresat më të larta të tokës, por po arrin gjithnjë e më shumë thellësi më të thella. Sipas Permos, kjo rrit rrezikun e shpateve të paqëndrueshme malore dhe dëmtimin e infrastrukturës alpine, raporton SRF, transmeton albinfo.ch.

Çfarë u zbulua? Një raport i ri tregon se viti 2024 ishte viti më i ngrohtë për ngricat e përhershme që nga fillimi i matjeve. Në një thellësi prej dhjetë metrash, temperaturat u rritën deri në 0.8 gradë Celsius. Këto vlera rekord, të cilat, sipas studiuesve, ishin pjesërisht për shkak të reshjeve të hershme të borës në vjeshtën e vitit 2023.

Si është akulli? Shtresa e sipërme e tokës, e cila shkrihet çdo verë, po shkon gjithnjë e më thellë. Në Schilthorn në Alpet e Bernës, për herë të parë nuk u ngri plotësisht këtë dimër. Në këtë vend, shtresa e shkrirë është rritur nga më pak se pesë në mbi 13 metra që nga viti 2000. Sipas drejtoreshës së Permos, Jeannette Noetzli, kjo është një shenjë e qartë e degradimit të ngricës së përhershme.

Në të njëjtën kohë, përmbajtja e akullit në tokë po zvogëlohet. Akulli po shkrihet në ujë, gjë që po ndryshon përbërjen e nëntokës. Akullnajat shkëmbore – një përzierje akulli dhe mbeturinash – po i përgjigjen gjithashtu kësaj: Sipas studiuesve, ato po lëvizin dukshëm më shpejt sot sesa 30 vjet më parë, në shumë vende jo vetëm me decimetra, por me disa metra në vit.

“Ne shohim një trend të vazhdueshëm drejt temperaturave më të larta në ngricën e përhershme, më shumë ujë dhe më pak akull, dhe lëvizje më të shpejta”, thotë Noetzli.

Pse është e rëndësishme kjo? Kur shkrin ngrica e përhershme, ajo mund të rrezikojë stabilitetin e shpateve të maleve dhe të ketë pasoja të drejtpërdrejta për rrugët, teleferikët dhe strukturat e tjera në malet e larta. “Mundësia e rrjedhjeve të mbeturinave dhe rrëzimeve të shkëmbinjve do të rritet në të ardhmen”, shpjegon Noetzli.

“Ndryshimet e vëzhguara në ngricën e përhershme në Alpet Zvicerane në përgjithësi ndikojnë në stabilitetin e shpateve të maleve të ngrira gjatë gjithë vitit, gjë që është me rëndësi të madhe për planifikimin e rreziqeve natyrore dhe infrastrukturën në malet e larta”, thuhet në njoftimin për shtyp që shoqëron studimin.

Shpesh mendohet se akulli në ngricën e përhershme e mban shkëmbin së bashku si ngjitës. Në fakt, ai vepron më shumë si një vulë: Për sa kohë që gjithçka është e ngrirë, nuk depërton ujë. Kur ngrica e përhershme shkrihet, uji hyn në çarjet e shkëmbinjve, duke sjellë me vete presion dhe nxehtësi, duke destabilizuar më tej shkëmbin.

Kush po i mat të gjitha këto? Rrjeti Zviceran i Vëzhgimit të Ngrirjes së Përhershme (PERMOS) ka monitoruar ndryshimet në ngricën e përhershme që nga viti 2000. Është një projekt i përbashkët i disa universiteteve, përfshirë ETH Zurich dhe Institutin Zviceran të Kërkimeve për Borën dhe Ortekun (SLF). Ai mbështetet nga qeveria federale, MeteoSwiss dhe Akademia Zvicerane e Shkencave.

---