Pavarësisht dekadave të sistemeve të monitorimit dhe paralajmërimit, ngjarje si ajo në Blatten mbeten të vështira për t’u parashikuar. Në Zvicër, një në gjashtë shtëpi ndodhet në një zonë të ekspozuar ndaj rreziqeve natyrore.
Përmbytjet shkatërruese dhe rrëshqitjet e dheut të verës së vitit 2024, të cilat goditën rëndë Ticino, Mesolcina dhe Valais, duke shkaktuar dëme të mëdha dhe vdekjen e të paktën dhjetë personave, kishin sjellë tashmë vëmendjen e publikut dhe politikës ndaj cenueshmërisë së Zvicrës ndaj rreziqeve natyrore. Megjithatë, më pak se një vit më vonë, rrëshqitja e dheut që shkatërroi fshatin Valais të Blatten ka ndryshuar lojën.
Si ka mundësi që, me gjithë dekadat e parandalimit dhe monitorimit, nuk ishte parashikuar një ngjarje e tillë? Pse hartat e rreziqeve natyrore nuk raportuan ndonjë rrezik në atë zonë?
Sipas gjeologut dhe mineralogistit bernez, Hans-Rudolf Keusen, të intervistuar nga agjencia Keystone-ATS, përgjigjja qëndron në rrallësinë e ngjarjes: hartat marrin parasysh fenomene me probabilitet të shfaqjes deri në një herë në 300 vjet. Rrëshqitja e dheut në Blatten, nga ana tjetër, është një nga ato rreziqe jashtëzakonisht të rralla “të mbetura”, të vështira për t’u parashikuar dhe paraqitur hartografikisht. Prandaj, nuk është një shkelje, por një kufi i brendshëm i mjeteve aktuale, transmeton albinfo.ch.
Gjatë 30 viteve të fundit, Zvicra ka bërë përparim të dukshëm në parandalim. Pas rrëshqitjes së dheut në Randa, Valais, në vitin 1991, kantoneve iu kërkua të hartonin hartat e rrezikut dhe shumë zona me rrezik tani kanë sisteme paralajmërimi të hershëm. Megjithatë, ndryshimi i klimës po ndryshon ekuilibrin: rritja e temperaturave dhe reshjet ekstreme po i bëjnë rrëshqitjet e dheut, rrjedhjet e mbeturinave dhe rrëshqitjet e baltës më të shpeshta dhe të paparashikueshme.
Ticino dhe Grisons: territoret nën vëzhgim
Ticino dhe Grisons janë gjithashtu territore veçanërisht të ekspozuara. Denti della Vecchia, që ka pamje nga Capriasca, regjistroi një shembje të konsiderueshme disa javë më parë, ndërsa në Valcolla e sipërme rruga kantonale u mbyll për shkak të rrezikut të rrëshqitjeve të dheut. Rajoni i Lokarnos, në veçanti Val Bavona dhe Vallemaggia, monitorohen vazhdimisht pas dëmtimeve verën e kaluar.
Në Graubünden, rasti i Brienz-it është emblematik: fshati u evakuua plotësisht për shkak të rrezikut të një orteku shkëmbor dhe mali sipër tij është tani një nga më të monitoruarit në Evropë, sipas komunës së Albula/Alvra. Lugina Bregaglia mbetet gjithashtu nën vëzhgim pas rrëshqitjes së dheut të vitit 2017 në Bondo, e cila mori tetë jetë, kur rreth tre milionë metra kub shkëmb u shkëput nga shpati i saj verior. Për krahasim, në Blatten ishte 3.5 milionë. Zona të tjera me rrezik përfshijnë Mesolcina, Suchis, Splügen, Pontresina dhe Poschiavo.
Një rrezik i përhapur dhe në zhvillim
Sipas një analize të hartave kantonale nga Zürcher Kantonalbank, një në gjashtë shtëpi në Zvicër ndodhet në një zonë të kërcënuar nga rreziqet natyrore, me përmbytjet që janë rreziku më i madh. Përqindja e ndërtesave të ekspozuara është veçanërisht e lartë në kantonet Glarus, Valais, Graubünden dhe Ticino.
Ndryshimet klimatike po e përkeqësojnë situatën. Shkrirja e permafrostit, e cila është vërejtur me frekuencë në rritje që nga vitet 2000, po i bën malet më të paqëndrueshme. “Uji depërton në të çara në shkëmb, krijon presion dhe mund të shkaktojë rrëshqitje të dheut,” shpjegon Keusen. Megjithatë, eksperti paralajmëron kundër përgjithësimit: nuk është vetë ngrica e përhershme që mban malet së bashku, por struktura e shkëmbit.
Parandalim i avancuar, por jo i pagabueshëm
Pavarësisht gjithçkaje, Zvicra konsiderohet model në menaxhimin e rreziqeve natyrore. “Sot ne regjistrojmë shumë pak vdekje në lidhje me këto ngjarje,” thekson Keusen. Por rrëshqitja e dheut në Blatten tregon se edhe një sistem i avancuar nuk mund të garantojë siguri absolute.
Prandaj nuk është më vetëm një çështje parashikimi: sot ne gjithashtu duhet të dimë se si të përshtatemi. Ndryshimi i klimës kërkon strategji të reja, sepse ngjarjet si ato të Blatten dhe Brienz nuk janë më përjashtime të izoluara.
