Pse neutraliteti i Zvicrës ka qenë gjithmonë “i lakueshëm”

Pushtimi rus i Ukrainës e ka shtyrë Zvicrën të heqë dorë nga tabutë, me thirrjet për riarmatim dhe sanksione të paprecedentë që vënë neutralitetin e saj të rrënjosur thellë në provë të një lufte në Evropë

Kritikët në Zvicër kanë paralajmëruar se lëvizjet e qeverisë mund të “përmbysin” një nga parimet kryesore të kombit të pasur alpin për mospërfshirje në konfliktet midis shteteve të tjera.

Pasi trupat ruse hynë në Ukrainë më 24 shkurt, Berna përmendi këtë neutralitet, kur fillimisht u përmbajt nga kërcënimi në bord me sanksione thumbuese të vendosura nga Bashkimi Evropian, shkruan albinfo.ch.

Por, katër ditë më vonë, qeveria iu nënshtrua presionit ndërkombëtar dhe vendosi të gjitha sanksionet e BE-së, duke nxitur kritika se po hidhte neutralitetin në erë.

Lëvizja, për të cilën qeveria këmbënguli se ishte “e përputhshme” me neutralitetin e saj, u mirëprit gjerësisht në skenën ndërkombëtare.

Madje, u përmend në fjalimin e Presidentit të SHBA-së, Joe Biden, për gjendjen e Bashkimit, kur ai përshëndeti se “madje edhe Zvicra” ishte me ata që përpiqeshin të mbanin Moskën përgjegjëse për agresionin e saj.

Sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës do të “destabilizojë thellësisht furnizimet ushqimore në Evropë”

Por, në vend, ajo shkaktoi zemërim nga e djathta ekstreme, e cila kërkon neutralitet të plotë, si në atë ushtarak, ashtu edhe në atë politik. Partia më e madhe, Partia Popullore Zvicerane (SVP) e krahut të djathtë populliste, ka kërcënuar se do ta shtyjë këtë çështje në një referendum, si pjesë e sistemit të demokracisë së drejtpërdrejtë të vendit.

SVP ka kritikuar gjithashtu përpjekjet e Bernës për të fituar një vend jo të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, duke paralajmëruar se kjo do të “përmbyste” neutralitetin e vendit.

Qeveria zvicerane ka argumentuar se nëse i jepet vendi në zgjedhjet e qershorit, ajo thjesht mund të abstenojë për çështje që vënë në dyshim neutralitetin e saj, shkruan tutje albinfo.ch.

“Skizofrenia”

Kandidatura zvicerane ndërkohë ka marrë mbështetje nga shumica e ligjvënësve dhe të gjitha partitë e tjera kanë shprehur mbështetje për sanksionet.

“Kjo shënon një lëvizje drejt një neutraliteti politik më aktiv,” i tha AFP shkencëtari politik zvicerano-amerikan Daniel Warner.

Ish-presidentja Micheline Calmy-Rey ka insistuar se ndërsa është ushtarakisht neutrale, Zvicra është “e lirë të mbrojë interesat e saj duke përshtatur politikën e saj të jashtme dhe është e lirë të vendosë sanksione”.

Zvicra bën dallimin midis ligjit të neutralitetit – i cili u kodifikua në Konventat e Hagës të vitit 1907 dhe që imponon mospjesëmarrje në konfliktet e armatosura ndërkombëtare – dhe politikës së neutralitetit.

Ky i fundit nuk rregullohet nga ligji dhe zbatimi i tij “përcaktohet sipas kontekstit ndërkombëtar të momentit”, shpjegon qeveria në faqen e saj të internetit.

Kombinimi mund të sjellë vendime komplekse politike.

Ndonjëherë ajo anon drejt “skizofrenisë”, tha Warner. Ai vuri në dukje se si Zvicra ndoqi sanksionet e BE-së kundër Moskës, por refuzoi të marrë pjesë në një bojkot të mbështetur gjerësisht në OKB të kryediplomatit rus Sergei Lavrov. Kjo nuk është hera e parë që neutraliteti zviceran vihet në dyshim. “Gjatë Luftës së Ftohtë, mund të thuhet se ishte një neutralitet plotësisht Atlantik,” tha për AFP Stephanie Roulin, një historiane e Universitetit të Friburgut, shkruan tutje albinfo.ch.

Neutraliteti, ‘shumë i lakueshëm’

Zviceranët, tha ajo, ishin dorëzuar, për shembull, ndaj “presionit amerikan” dhe “në mënyrë të fshehtë u angazhuan për të respektuar embargon ekonomike kundër vendeve të bllokut lindor”, të rënë dakord në Marrëveshjen Hotz-Linder të vitit 1951.

“Neutraliteti zviceran ishte shumë i lakueshëm dhe zbatohej sipas interesave ekonomike dhe financiare të Zvicrës,” pranoi historiani Hans-Ulrich Jost, profesor nderi në Universitetin e Lozanës.

Ai vuri në dukje se refuzimi i Zvicrës për t’iu bashkuar bojkotit ndërkombëtar të Afrikës së Jugut kundër sistemit racist të aparteidit “e lejoi atë të bëhej një ndërmjetës në tregtinë e arit”.

Shumë vëzhgues sugjerojnë gjithashtu se Zvicra ka shkelur parimin e neutralitetit gjatë Luftës së Dytë Botërore, me eksportet masive të armëve drejt fuqive të Boshtit. Konflikti në Ukrainë ka tronditur gjithashtu politikat zvicerane të mbrojtjes dhe ka vënë në tryezë tema të mëparshme tabu.

Disa kanë shkuar aq larg sa të evokojnë një afrim me NATO-n ose bashkëpunimin në mbrojtje të BE-së, ndërkohë që thirrjet për të rritur shpenzimet e mbrojtjes janë shumëfishuar. Shefi i ushtrisë zvicerane Thomas Sussli theksoi në një intervistë të fundit me të përditshmen Tribune de Geneve se nëse Zvicra duhet të mbrohet, “neutraliteti do të jetë i pavlefshëm”.

Në një rast të tillë, ai tha, “do të na duhej të bëheshim aleat me shtetet e tjera, dhe ndoshta edhe me NATO-n”.

---