Jodelimi zviceran i bashkohet listës së trashëgimisë kulturore botërore

Yodelling, kënga tradicionale e barinjve në Alpet Zvicerane, u njoh nga Kombet e Bashkuara të enjten si pjesë e trashëgimisë kulturore botërore

Jodelimi u shtua në Listën Përfaqësuese të Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Njerëzimit të UNESCO-s, në një takim në Nju Delhi.

“Si kënga emblematike e Zvicrës, jodelimi përfshin një larmi të gjerë shprehjesh artistike dhe është thellësisht i rrënjosur në popullsi”, tha ministria zvicerane e kulturës.

Jodeli transmetohet në familje, klube, shkolla muzikore ose thjesht midis këngëtarëve, shkruan The Local, transmeton albinfo.ch.

Më shumë se 12,000 jodelistë janë anëtarë të një prej 711 grupeve të Shoqatës Federale të Jodelimit të vendit.

“Si një teknikë karakteristike vokale, jodelimi alternon midis zërit të gjoksit dhe të kokës, duke përdorur rrokje pa kuptim që shpesh shoqërohen me dialekte lokale”, shpjegoi ministria e kulturës.

Jodelimi natyral përbëhet nga melodi pa tekst, ndërsa kënga e jodelimit kombinon vargje dhe refrene dhe shpesh prek natyrën dhe përvojat e përditshme, shtoi ajo.

“Qoftë solist, në grupe të vogla apo në kore — ndonjëherë i shoqëruar nga instrumente të tilla si fizarmonika — jodeli karakterizohet nga tingulli i tij i pasur dhe prania e tij në koncerte, festivale dhe konkurse, të cilat shpesh shoqërohen me veshjen e kostumeve rajonale.”

Lidhja me malet

Për Markus Eglin, drejtor kori i klubit Burgerturner-Jodler në Lucern, njohja nga UNESCO është një mënyrë e mirë për të mbështetur vazhdimin e jodelimit.

“Ky këndim është pjesë e kulturës sonë, e identitetit të Zvicrës”, tha ai së fundmi për AFP-në, duke shtuar se sipas traditës gojore, fillimisht ishte “një mjet komunikimi nga një mal në tjetrin”.

I veshur me veshje tradicionale dhe me një kapelë të ndjerë, 79-vjeçari Max Britschgi, anëtar i korit për gati 50 vjet, e pa atë si një festë të natyrës, duke shpjeguar se ndihej “i lidhur me malet” përmes jodelimit.

Tenori gjithashtu vlerëson “shoqërinë dhe lidhjen me të tjerët” që sjell këndimi së bashku.

Kalimi midis zërit të kraharorit dhe zërit më të lartë të kokës është aspekti “më i ndërlikuar”, sipas Yvonne Eichenberger, 35 vjeç, sopranos së korit.

“Kërkon kohë dhe praktikë”, tha ajo.

Diplomat dhe ‘yodelton’

Julien Vuilleumier, i cili këshilloi ministrinë zvicerane të kulturës për aplikimin në UNESCO, tha se origjina e jodelimit ishte e paqartë.

Megjithatë, “jodelimi siç e njohim sot u kodifikua në shekujt 19 dhe 20”, me “ndikime të kryqëzuara” nga Gjermania jugore dhe malet tirole të Austrisë dhe Italisë, i tha ai AFP-së përpara vendimit të UNESCO-s.

Shtrirja e jodelimit shtrihet përtej Zvicrës. Përmes valëve të emigrimit, ai është integruar në muzikën popullore amerikane, përfshirë muzikën country.

Ai po vazhdon të evoluojë, duke u zgjeruar në “forma më eksperimentale, në kufi me xhazin, popin dhe rockun”, shpjegoi Vuilleumier, duke theksuar “yodelton” – një krijim nga një artist zviceran që përzien jodelimin me ritmet reggaeton. Jodelim është edhe tani në arsimin e lartë, me një program masteri të themeluar në vitin 2018 në Universitetin e Shkencave dhe Arteve të Aplikuara të Lucernës.

---