Inteligjenca Artificiale po ndikon në një të katërtën e vendeve të punës në Evropë

Përdorimi i inteligjencës artificiale (IA) dhe sistemeve algoritmike po shtrihet me shpejtësi në tregun evropian të punës. Profesionistët dhe sindikatat po i bëjnë thirrje Bashkimit Evropian të ndërmarrë hapa konkretë për të mbrojtur të drejtat e punëtorëve përballë këtij transformimi digjital.

Një studim i agjencisë lituaneze “Visionary Analytics”, i porositur nga Komisioni Evropian, tregon se një në katër vende pune në Evropë tashmë përdor algoritme ose mjete IA për vendime që tradicionalisht merreshin nga menaxherët njerëzorë.

Sipas raportit, ky numër pritet të rritet ndjeshëm gjatë dekadës së ardhshme.

Si po përdoret AI në punë

Sistemet inteligjente tashmë përdoren në fusha të ndryshme si përzgjedhja e kandidatëve, shpërndarja e detyrave, monitorimi i punonjësve dhe vlerësimi i performancës. Këto mjete janë më të zakonshme në kompani që operojnë përmes platformave digjitale si Uber apo Lyft, por po zbatohen gjithnjë e më shumë edhe në sektorë tradicionalë.

Një raport i përbashkët i Komisionit Evropian dhe Organizatës Ndërkombëtare të Punës thekson se, për shembull, në Francë kompani të logjistikës përdorin inteligjencën artificiale për planifikimin e rrugëve të transportit, çka u lehtëson shoferëve punën në kohë reale — por gjithashtu rrit rrezikun e mbikëqyrjes së tepruar.

Sindikatat kërkojnë më shumë transparencë

Konfederata Evropiane e Sindikatave (ETUC) po përpiqet të negociojë marrëveshje që sigurojnë informim të plotë për mënyrën se si përdoren algoritmet në vendet e punës.

“Është një temë e re dhe e ndërlikuar, dhe shumë sindikata ende nuk kanë kapacitetin teknik për ta trajtuar,” tha Tea Jarc, sekretare konfederale e ETUC.

Ajo paralajmëroi se algoritmet shpesh mbledhin edhe të dhëna të ndjeshme, si ato të shëndetit mendor, dhe se në disa raste punëtorët mbikëqyren edhe jashtë orarit të punës, pa dijeninë e tyre. Shpesh, kompanitë vendosin sisteme të reja matjeje të performancës pa i njoftuar punonjësit apo përfaqësuesit sindikalë.

Nevoja për rregulla të reja

Raporti i Komisionit Evropian pranon se ligjet ekzistuese të BE-së mbulojnë pjesërisht çështje si transparenca dhe parashikueshmëria në punë, por thekson se ekzistojnë boshllëqe të mëdha, sidomos në ndarjen e qartë mes orarit të punës dhe pushimit.

“Është koha që kompanitë të kuptojnë se nuk mund të fshihen pas algoritmeve,” theksoi Jarc.

Sipas studiuesit Alessio Bertolini nga Instituti i Internetit në Oksford, menaxhimi algoritmik nuk është i ri, por tani po përjeton një “ringjallje” me zhvillimin e inteligjencës artificiale moderne. Ai parashikon që algoritmet do të bëhen gjithnjë e më të sofistikuara dhe të kudondodhura në vendet e punës.

Sfida financiare për sindikatat

Të dhënat nga Uni Europa, e cila përfaqëson mbi shtatë milionë punëtorë në BE, tregojnë se vetëm 23 marrëveshje kolektive në Evropë përfshijnë elemente të menaxhimit algoritmik.

Sindikatat spanjolle dhe daneze kanë arritur disa marrëveshje përmes ndihmës së ekspertëve të jashtëm, por shumica e organizatave të tjera nuk kanë fonde për të punësuar specialistë të kësaj fushe, vuri në dukje Jarc.

Edhe aty ku marrëveshjet ekzistojnë, zbatimi mbetet i dobët dhe shpesh varet nga vetë punonjësit nëse kërkojnë shpjegime për mënyrën se si po monitorohen.

Sipas Jarc, legjislacioni i ri duhet të forcojë të drejtat kolektive dhe të fuqizojë rolin e sindikatave për të kontrolluar përdorimin e algoritmeve në vendet e punës.

Ligjvënësit ende pas zhvillimeve

Aktualisht, rregulloret evropiane që lidhen me menaxhimin algoritmik mbulojnë kryesisht punonjësit e platformave si Uber apo Amazon.

Megjithatë, në vitin 2024 BE miratoi Direktivën për Punëtorët e Platformave, e cila ndalon shkarkimet nga puna që bazohen vetëm në vendime të marra nga algoritmet dhe garanton mbikëqyrje njerëzore për çdo vendim të automatizuar.

Kompanitë detyrohen gjithashtu të informojnë punonjësit nëse bëjnë ndryshime në sistemet e tyre algoritmike.

 

---