Sot përpjekja e radhës për konstituim të Kuvendit

Në Kuvendin e Kosovës, të zgjedhurit e popullit do të mblidhen sot nga ora 11:00, në përpjekjen e radhës për konstituimin e kuvendit.

Kjo është hera e katërt që ata mblidhen, kjo pas vendimit të Kushtetueses, sipas së cilës kandidati për kryetar të Kuvendit duhet të nominohet vetëm tri herë dhe procesi i votimit të bëhet në mënyrë të hapur, transmeton albinfo.ch.

Tre kandidatët e propozuar nga Lëvizja Vetëvendosje, Albulena Haxhiu, Donika Gërvalla dhe Hekuran Murati, dështuan të marrin 61 votat e nevojshme në tre herët e para.

Shkurtohen pritjet në dalje të Kosovës, më e ngarkuara te Dheu i Bardhë

Qendra Kombëtare për Menaxhim Kufitar në Kosovë, përmes përditësimit të fundit, ka njoftuar se në shumicën prej pikave kufitare, në dalje të Kosovës, janë shkurtuar pritjet e gjata.

Nga mbi pesë orë sa ishin pritjet mbrëmjen e djeshme në Merdarë, mëngjesin e së dielës ato janë nga 10 deri në 15 minuta, transmeton albinfo.ch.

Pika më e ngarkuar sot është Dheu i Bardhë, ku pritjet në dalje të Kosovës shkojnë deri në një orë.

Në pikat e tjera nuk është raportuar për pritje të gjata apo kolona.

Si po marrin masa të ashpra qytetet alpine zvicerane kundër turizmit masiv?

Turizmi zakonisht konsiderohet si një nxitje për ekonomitë lokale, por banorët e disa prej destinacioneve më të njohura të Zvicrës nuk e shohin tamam në atë mënyrë.

Rajone të njohura si Iseltwald dhe Lauterbrunnen, të dyja në Bernese Oberland, janë ndër komunitetet zvicerane që përballen me pasojat e turizmit masiv  duke përfshirë bllokimet e trafikut dhe mbipopullimin e përgjithshëm.

Kjo është veçanërisht rasti gjatë pushimeve verore, por turma turistësh dynden në vende të njohura gjatë gjithë vitit, duke prishur qetësinë e banorëve vendas.

Pasojat e ‘turizmit të tepërt’

Sipas raporteve të medias, “hulumtimi bën dallimin midis efekteve të drejtpërdrejta si bllokimet e trafikut, radhët e pafundme dhe autobusët ose trenat e mbipopulluar, nga njëra anë, dhe efekteve më të përhapura si zhurma ose mbeturinat”.

Por kjo nuk është e gjitha: sipas Adrian Müller, studiues i turizmit në Universitetin e Bernës, turizmi masiv gjithashtu rrit qiratë dhe çon në zhdukjen e infrastrukturës lokale në favor të vendeve turistike.

Këto negative janë veçanërisht të rënda për komunitetet e vogla, ku vizitorët ndonjëherë i tejkalojnë vendasit.

‘Qëndroni larg’

Disa vende tashmë po marrin masa të tilla si kufizimet e aksesit dhe tarifat e hyrjes, ndërsa të tjera po shqyrtojnë masa për të frenuar edhe fluksin e vizitorëve, transmeton albinfo.ch.

Iseltwald, për shembull, kishte futur një tarifë prej 5 frangash për të bërë selfie në skelën e mbipopulluar të fshatit dhe kishte ngritur një sistem ‘rezervimi’ për autobusët turistikë në mënyrë që të mos mbërrijnë të gjithë në të njëjtën kohë.

Në Lauterbrunnen, autoritetet po u ngarkojnë vizitorëve që vijnë me makinë një tarifë ditore prej 5 deri në 10 frangash. Ky veprim është pjesë e përpjekjeve për të zvogëluar mbingarkesën në fshatin e vogël.

Pastaj është Lungern, një komunë e vogël me pak më shumë se 2,000 banorë, e vendosur në kantonin Obwalden, shkruan thelocal.

Siç e tha një banor, turistët “vijnë me valixhet e tyre për disa orë, ecin nëpër fshat dhe pastaj zhduken përsëri. Pra, turizmi mezi na sjell ndonjë përfitim ekonomik”.

Por kjo nuk është ankesa kryesore që kanë vendasit.

Disa turistë nga Azia shkelin privatësinë e banorëve vendas jo vetëm duke ecur, të paftuar, në kopshtet e tyre, por ndonjëherë edhe në shtëpitë e tyre.

Për të ndihmuar vendasit të mbajnë vizitorët larg shtëpive të tyre, komuna filloi të shpërndajë tabela për të gjithë banorët që i kërkojnë ato, duke i paralajmëruar të huajt të qëndrojnë larg pronave të tyre.

Strategjia kombëtare

Në nivel kombëtar, autoriteti i turizmit të vendit, Turizmi i Zvicrës, rekomandon një shpërndarje më të mirë të fluksit të vizitorëve për të lehtësuar vendet më të njohura (dhe më të vizituara).

Çfarë përfshin kjo?

Organizata po promovon destinacione “jashtë rrugës së rrahur” si alternativa ndaj vendeve të turizmit masiv.

Në përputhje me rrethanat, fushata e organit të turizmit, e quajtur “Magjia e vendeve të bukura”, u përqendrua qëllimisht në 80 destinacione më pak të frekuentuara.

Rregullat që pritet të ndryshohen për ushtrinë në Shqipëri

Ministria e Mbrojtjes në Shqipëri ka propozuar disa ndryshime në ligjin për disiplinën e forcave të Armatosura, që synon forcimin e disiplinës ushtarake dhe të rendit ushtarak.

Kështu kërkohet që ushtarët për vepra që konsiderohen shkelje të lehta brenda territorit shqiptar si mosrespektimi i orarit të punës, shkrepja e armës nga pakujdesia, publikimi në rrjete sociale i efektivëve me simbole ushtarake, etj; kur ndodhin gjatë marrëveshjeve në arenën ndërkombëtare do të vlerësohen si shkelje të rënda dhe ndëshkimi nuk do të jetë thjesht qortim apo punë jashtë orarit, por rrezikon nga vërejtje me shkrim deri në mbajtje të ¼ të pagës, shkruan TCH, transmeton albinfo.ch.

Shkeljet e rënda pritet të klasifikohen si shumë të rënda, në proporcion edhe masat disiplinore që një gabim në një mision jashtë vendit mund t’iu kushtojë përjashtimin nga Forcat e Armatosura.

“Me qëllim rritjen e nivelit te disiplinës është menduar që klasifikimi i shkeljeve disiplinore që kryhen në misione jashtë vendit të konsiderohen me të rënda. Ky ndryshim është propozuar nisur nga fakti që nga praktika në misionet dhe në angazhimet jashtë vendit kërkohet një disiplinë me e lartë dhe si rrjedhojë është e nevojshme që të gjitha shkeljet të konsiderohen shkelje të rënda, dhe masat disiplinore që jepen për to të jetë në përputhje me shkeljet e rënda. Propozimi bëhet pasi Forcat e Armatosura nuk veprojnë më vete në misione apo stërvitje jashtë vendit dhe si rezultat duhet të reflektojnë një disiplinë të lartë”, thuhet në njoftim.

Listës së shkeljeve të rënda propozohet t’i shtohet edhe dhënia e intervistave të paautorizuara në media. Në hierarkinë e autoriteteve përgjegjëse për dhënien e masave disiplinore ndaj ushtarakëve të Forcave të Armatosura, kanë shtuar kompetencat e Shefit të Shtabit të Përgjithshëm për dhënien e masave të rënda për ushtarakët me grada madhore. Megjithëse në projektligj parashikohet edhe hetimi disiplinor dhe pushimi i procedimit disiplinor kur vërtetohet se nuk është kryer shkelja.

Zvicër: Një person konsumon 4.8 megavat orë energji elektrike në vit

Mesatarisht, zviceranët konsumojnë 4.8 megavat orë energji elektrike në vit. Sipas Velobiz.de, kjo është afërsisht ekuivalente me sasinë e gjeneruar nga të gjithë 176 çiklistët në Tour de France gjatë gjithë garës.

Vlerësimi u llogarit nga platforma online Energy Switzerland. Në një krahasim ndërkombëtar, kjo e vendos Zvicrën në mes të fushës midis vendeve të tjera të industrializuara, transmeton albinfo.ch.

Në SHBA, për shembull, konsumi është rreth 7.7 megavat orë, siç tregon platforma “Our World in Data”. Në Itali, nga ana tjetër, është vetëm 2.9 megavat orë.

Dhjetë ngjarjet që nuk duhen humbur në Zvicër gjatë muajit shtator

Shumë ngjarje të shkëlqyera po zhvillohen në rajone të ndryshme zvicerane nga degustacioni i verës deri te dëgjimi i muzikës Alphorn. Këto janë ngjarje që nuk duhet t’i humbisni në shtator 2025.

4 deri më 7 shtator: Ditët e Orëve në Gjenevë

Shtëpi e markave luksoze si Rolex, është e përshtatshme që ky aktivitet të zhvillohet në Gjenevë.

Por nuk bëhet fjalë vetëm për orët e famshme: prodhues të pavarur orësh më pak të njohur, por megjithatë të talentuar dhe inovativë, do të prezantojnë gjithashtu produktet e tyre.

Turne me guidë dhe panele ekspertësh do të jenë pjesë e këtij eventi katër-ditor, i cili do të mbahet në Rotonde, në Quai du Mont-Blanc.

12 deri më 13 shtator: Flâneur – Festivali Das Stadtraum, Bazel

Në ato ditë, dhe veçanërisht në mbrëmje, Elisabethenstrasse e Bazelit do të transformohet në një takim eklektik në stilin e festivalit të njohur si Flâneur. Festivali urban është mundësia perfekte për të bërë miq të rinj, duke provuar ushqime të shijshme lokale në qoshet e hapura, duke shkuar nëpër bare, duke marrë pjesë në punëtori krijuese dhe duke përjetuar koncerte live në mes të qytetit.

Knabenschiessen, Cyrih, 13 deri më 15 shtator

Në Zvicrën gjermanishtfolëse, kjo fjalë për fjalë do të thotë “djem që qëllojnë”, por këta të rinj në të vërtetë nuk qëllohen.

Festivali vjetor filloi në shekullin e 17-të si një garë qitjeje me pushkë për djemtë vendas  dhe që nga viti 1991, edhe për vajzat, transmeton albinfo.ch.

Çdo vit, të dy kanë mundësinë të testojnë dhe shfaqin aftësitë e tyre në qitje  diçka në të cilën adoleshentët zviceranë janë të mirë  para një audience të gjerë.

Ky është një aktivitet i dedikuar aktivitetit fizik me shpresën e promovimit të interesit për shëndetin e dikujt dhe është falas për të gjithë, thjeshtë paraqituni në orën 9:30 të mëngjesit në qytetin që zgjidhni (nuk kërkohet regjistrim) dhe stërvituni, shkruan thelocal.

Pjesëmarrësit mund të zgjedhin nga sportet ‘klasike’ si futbolli dhe volejbolli, si dhe vozitja në këmbë, lundrimi me vela, rrotullimi dhe aktivitete të tjera.

20 shtator: Festivali i Alphorn në Gruyère (Fribourg)

Çfarë mund të jetë më ‘zvicerane’ sesa të dëgjosh alphorn në fshatin mesjetar ku prodhohet djathi me të njëjtin emër?

Jo vetëm kaq, por për një prekje shtesë folklorike, mund të shihni edhe hedhësit tradicionalë të flamujve duke performuar zanatin e tyre.

20 shtator: Festivali i Mundjes Kantonale, Biasca (Ticino)

Për një prekje tjetër ‘zvicerane’, ky aktivitet do të nxjerrë në pah jo vetëm atletët e Ticinos, por edhe ata nga pjesë të tjera të Zvicrës.

Nëse jeni një adhurues i mundjes zvicerane (‘Schwingen’) ose edhe një fillestar kurioz, kjo është një mundësi e shkëlqyer për të marrë pjesë (si spektator sigurisht).

26 deri më 28 shtator, Festivali i vjeljes së rrushit, Lutry (Vaud)

Si një pjesë e rajonit Lavaux që kultivon verë, Lutry, një periferi e Lozanës, mban tre ditë festimesh vjeljeje çdo vit në fund të shtatorit.

Festivali përfshin koncerte, bodrume të ngritura nga shoqatat lokale, një procesion tradicional të nxënësve të shkollës të dielën pasdite dhe stenda e bare të shumta.

Të gjitha rajonet e kultivimit të rrushit kanë festivalet e tyre, kështu që nëse jetoni në një ose afër njërit prej tyre, kontrolloni kalendarin e komunitetit tuaj.

Zbritja e bagëtive nga kullotat malore

Shtatori është muaji kur bagëtitë zvicerane largohen nga kullotat e tyre alpine ku kaluan muajt e verës dhe kthehen në luginë për dimër.

Për të shënuar këtë rit sezonal të kalimit (fjalë për fjalë), lopët  por edhe delet dhe dhitë  vishen me zbukurime koke me lule shumëngjyrëshe me kambanat tradicionale rreth qafës.

Gjatë gjithë muajit, kjo ngjarje festohet në shumë rajone zvicerane, kështu që ka të ngjarë të ketë një pranë jush.

Këto janë vetëm disa shembuj:

Gstaad (Bern), 6 shtator

Müstair (Graubünden), 13 shtator

Emmental (Bern), 19 shtator

Corbyr, Crans-Montana (Valais), 21 shtator

Charmey (Fribourg), 27 shtator

Charmey (Fribourg), 28 shtator

Klöntal (Glarus), 30 shtator

Ecje në natyrë

Nëse ju pëlqen të ecni në natyrë, atëherë shtatori është një muaj i mirë për ta bërë këtë.

Kjo sepse moti është ende i mirë, por jo më shumë se shumë i nxehtë, dhe ndërrimi i stinëve nga vera në vjeshtë është spektakolar në Zvicër.

Ka shumë shtigje që ju lejojnë të përjetoni natyrën zvicerane nga afër dhe personalisht  pavarësisht se ku jetoni në Zvicër.

Mund të gjeni një rrugë ecjeje më të afërt me ju këtu.

E fundit, por sigurisht jo më pak e rëndësishme: djathi!

Në fund të fundit, kjo është Zvicra, kështu që nëse prisni të vizitoni disa tregje tradicionale djathi, do të ketë shumë mundësi për ta bërë këtë gjatë gjithë shtatorit.

Kjo është një mënyrë e shkëlqyer për të shijuar djathërat vendas nga rajone të ndryshme.

Aksion antidrogë në Gjilan, lokalizohen katër sera me kanabis, tre të arrestuar

Policia e Kosovës, përkatësisht Drejtoria për Hetimin e Trafikimit me Narkotik, Gjilan, në koordinim e bashkëpunim me institucione tjera të sigurisë, kanë arritur të lokalizojnë një plantacion me rreth 500 bimë të llojit kanabis sativa në një fshat të rajonit të Gjilanit.

Në bazë të njoftimit nga Policia e Kosovës, këto bimë ishin të mbjella në katër sera dhe ishin në një fazë të mirë zhvillimi.

“Këto bimë ishin të mbjella në katër sera dhe ishin në një fazë të mirë zhvillimi. Lidhur me rastin është gjetur dhe konfiskuar një armë e gjatë dhe dëshi tjera, janë arrestuar tre persona të dyshuar, të cilët me aktvendim nga prokurori dërgohen në mbajtje për 48 orë. 

Për rastin është njoftuar prokurori kujdestar dhe rasti përfshirë shkatrrimin e lëndëve do të bëhet në koordinim me këto organe”, thuhet në njoftim, transmeton albinfo.ch.

2,220 € për fëmijë në vit: Arsimi si një “blerje” e shtrenjtë në Austri

Fillimi i shkollës është shumë afër dhe sjellë kosto të larta për shumë familje. Sipas konferencës për varfërinë, rreth 71,000 fëmijë të shkollës fillore dhe 81,000 fëmijë në klasat e ulëta jetojnë në familje me të ardhura shumë të ulëta. Drejtori i projektuar i Diakonie Austria, eksperti social Martin Schenk, tani paralajmëron për kushte të këqija fillimi për shumë fëmijë në Austri.

Fillimi i shkollës kushton deri në 300 euro

“Edhe një paketë e thjeshtë për fillimin e shkollës me çantë shkolle, pajisje palestre, fletore, stilolapsa dhe materiale të tjera bazë mund të kushtojë midis 100 dhe 300 eurove”, thotë Schenk. Përveç kësaj, ka shumë shpenzime të tjera gjatë vitit shkollor,  kostot e kopjimit, pagesa për qumësht, kontributet për shoqatat e prindërve, ditët e projekteve ose ecjeve, shpejt shtohen në shuma katërshifrore.

Fillimi i shkollës është shumë afër  dhe sjell kosto të larta për shumë familje. Sipas konferencës për varfërinë, rreth 71,000 fëmijë të shkollës fillore dhe 81,000 fëmijë në klasat e ulëta jetojnë në familje me të ardhura shumë të ulëta. Drejtori i projektuar i Diakonie Austria, eksperti social Martin Schenk, tani paralajmëron për kushte të këqija fillestare për shumë fëmijë në Austri.

Fillimi i shkollës kushton deri në 300 euro

“Edhe një paketë e thjeshtë fillestare për shkollën me çantë shkolle, pajisje palestre, fletore, stilolapsa dhe materiale të tjera bazë mund të kushtojë midis 100 dhe 300 eurove”, thotë Schenk. Përveç kësaj, ka shumë shpenzime të tjera gjatë vitit shkollor  kostot e kopjimit, pagesa e qumështit, kontributet për shoqatat e prindërve, ditët e projekteve ose ecjeve, shpejt shtohen në shuma katërshifrore.

Mësim privat, kujdes, dreka shkollore

Në mënyrë të konsiderueshme më shumë se një e treta e të gjithë prindërve (37 përqind) përdorin kujdes pasdite me pagesë  me kosto vjetore prej 1,790 eurosh. Kurset pasdite me pagesë kushtojnë 653 euro në vit dhe përdoren nga tetë përqind e prindërve. Rreth pesë përqind e prindërve kanë gjithashtu shpenzime për mbështetje të arsimit special për fëmijët e tyre  një mesatare prej 1,119 eurosh.

Dhe ushqimi i fëmijëve gjithashtu ushtron presion mbi portofolin: 41 përqind deklaruan se do të përballonin shpenzime shtesë për drekën në shkollë, mesatarisht 447 euro për fëmijë.

Gjysma e prindërve bëjnë shkurtime

Sidomos në të tretën më të ulët të të ardhurave, barra është e lartë. Më shumë se gjysma e familjeve të prekura, përkatësisht 55 përqind, thanë se u është dashur të ndërpresin shpenzimet e shkollës. 11 përqind nuk mund të përballonin as të gjitha blerjet e nevojshme.

Konferenca për Varfërinë thekson: Fillimi i shkollës dhe jeta e përditshme shkollore nuk duhet të bëhet barrë për familjet që kanë pak gjithsesi. “Ne i urojmë vetes një fillim të mbarë, një vit të mbarë për çdo fëmijë – qoftë i pasur apo i varfër”, thotë Martin Schenk, shkruan Heute, transmeton albinfo.at.

Mësimi privat si problem

Një problem i madh është nevoja në rritje për mësim privat, thotë Schenk. Vështirë se është financiarisht e përballueshme për gjithnjë e më shumë familje. Çdo i katërti nxënës shkolle do të donte të përfitonte nga mësimi privat, por nuk mundi ta bënte këtë për arsye kostoje. Kjo është e dukshme nga barometri i mësimdhënies private i Institutit për Kërkime Sociale Empirike (IFES).

750€ për mësimdhënie private: “Gjithçka duhet të mësohet në shtëpi”

Në vitin 2022, prindërit shpenzuan mesatarisht 630 euro për nxënës shkolle për mësimdhënie private, këto shpenzime u rritën në 720 euro në vitin 2023, këtë vit eksperti social Martin Schenk pret rreth 750 euro. Ai thotë: Për më shumë se gjysmën e familjeve, mësimdhënia private është thjesht shumë e shtrenjtë.

Dhe rreth 60 përqind e prindërve thanë se ndiheshin të rënduar ndjeshëm nga këto shpenzime. Pothuajse gjysma e të gjithë prindërve duhet të kursejnë në gjëra të tjera për shkak të kostove shtesë të shkollës.

Inflacioni përkeqëson problemet

Sipas Schenk, ky nuk është një problem i ri, por një problem i njohur, i cili përkeqësohet më tej nga rritja e çmimeve. Në vitet e fundit, shumë prindër kanë shprehur tashmë dëshirën për mësimdhënie private me pagesë, por nuk mund ta përballonin atë. Përveç kësaj, katër nga dhjetë prindër nuk ndihen më në gjendje t’i ndihmojnë fëmijët e tyre me detyrat e shkollës.

Zgjidhje të sugjeruara

Për të zvogëluar barrën financiare mbi prindërit, Konferenca për Varfërinë propozon disa masa: Shkollat ​​mund të blejnë materiale shkollore kolektivisht për të arritur çmime më të ulëta.

Tregu social i alarmuar  “Nevojitet urgjentisht furnizime shkollore”

Gjatë pandemisë së koronavirusit, u krijua një fond financimi prej 6.8 milion eurosh për ngjarjet shkollore, nga të cilat familjet me të ardhura të ulëta mund të mbështeten në të ardhmen  për shembull përmes fondit të tyre të kompensimit shkollor.

120 fëmijë të prekur – Shkollë gjithëpërfshirëse para fundit

“Bonusi i mundësisë” i shpallur në programin qeveritar synon të ndihmojë në vendet me nevoja të veçanta mbështetëse, me promovimin e të nxënit dhe infrastrukturën.

Mbështetja aktuale nuk është e mjaftueshme

Një pikë e vogël e ndritshme financiare është pagesa vjetore e fillimit të shkollës prej 121 eurosh, thotë Schenk. Ajo u paguhet automatikisht të gjitha familjeve me fëmijë në moshë shkollore në shtator dhe zëvendëson javën e 13-të të dhënë më parë. Ndihma familjare, e cila u shfuqizua më shumë se një dekadë më parë.

Pse gripi i shpendëve mund të kërcënojë djathrat tradicionalë zviceranë?

Lopët e Zvicrës i janë shmangur deri më tani gripit global të shpendëve H5N1. Por nëse ai godet kopetë e qumështit, djathërat ikonikë të vendit – nga Raclette te Vacherin – mund të jenë në rrezik.

Shumica e djathërave tradicionalë zviceranë bëhen me qumësht të papasterizuar. Kjo i bën ato në thelb më të rrezikshme për konsumatorët, veçanërisht për ata me sistem imunitar të kompromentuar, sepse ato anashkalojnë procesin e pasterizimit i cili vret bakteret dhe viruset e dëmshme.

Edhe pse industria e djathit dhe qeveria zvicerane, me kalimin e viteve, kanë ndërmarrë hapa për të minimizuar rreziqet shëndetësore të konsumimit të qumështit të papasterizuar, i njohur edhe si qumësht i papërpunuar, një kërcënim i ri po i afrohet këtij procesi shekullor prodhimi.

Në mars të vitit 2024, H5N1 – një lloj i virusit shumë patogjen të gripit të shpendëve (HPAI) vdekjeprurës për shpendët dhe herë pas here fatal për njerëzit – u zbulua në bagëtinë e qumështit në SHBA, duke shënuar rastet e para të njohura globale në lopë. Ndërsa bagëtitë e infektuara zakonisht zhvillojnë vetëm sëmundje të lehtë, shpërthimi ngriti alarmin për rreziqet e mundshme për punëtorët e fermave dhe sigurinë ushqimore.

Gripi i shpendëve

Që nga korriku i këtij viti, raste të H5N1 janë gjetur në më shumë se një mijë kope qumështi në 17 shtete amerikane dhe 41 punëtorë qumështi dihet se janë infektuar përmes ekspozimit ndaj lopëve të sëmura ose të infektuara, tregojnë të dhënat e qeverisë amerikane.

Kalifornia, shteti më i madh prodhues i qumështit, i cili përbën pothuajse një të pestën e prodhimit të vendit, shpalli gjendje të jashtëzakonshme në dhjetor 2024 për të përmirësuar përgatitjen dhe për të përshpejtuar përpjekjet ndër-agjenci të reagimit. Atë muaj, Departamenti i Bujqësisë i SHBA-së (USDA) miratoi një urdhër federal, i cili anashkalon procedurat normale të rregulloreve në raste emergjence, duke kërkuar që mostrat e qumështit të pasterizuar të mblidhen nga siloset e qumështit në objektet e përpunimit të qumështit në të gjithë vendin dhe të ndahen me USDA-në për testim si pjesë e Strategjisë së saj Kombëtare të Testimit të Qumështit (NMTS), transmeton albinfo.ch.

Sëmundja, e dyshuar se rrjedh nga kontakti me shpendë të egër të infektuar, u konfirmua nga shkencëtarët e qeverisë amerikane pasi fermerët vunë re se lopët po humbnin oreksin dhe po prodhonin qumësht jonormal, të zbardhur. Në prill të vitit 2024, studiuesit zbuluan HPAI në 57.5% të 275 mostrave të qumështit të papërpunuar të marra nga kopetë në katër shtetet e prekura të Teksasit, Kansasit, Idahos dhe Meksikës së Re. Testet e mëtejshme zbuluan se një e katërta e mostrave përmbanin llojin H5N1 dhe një studim pasues tregoi se pasterizimi neutralizoi patogjenin në qumështin e papërpunuar të kontaminuar artificialisht.

Djathi gjithashtu i prekur

Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) testoi gjithashtu djathin e bërë nga qumështi i papërpunuar i plakur për 60 ditë për praninë e H5N1. Nga 110 mostrat e analizuara në fillim të vitit 2025, 96 ishin negative dhe rezultatet për 14 mostra janë ende në pritje. Megjithëse gjetjet sugjerojnë se djathi i pjekur i qumështit të papërpunuar mund të jetë pa virus, një studim i financuar nga FDA nga Universiteti Cornell tregoi se ai mund të mbijetojë në disa djathëra të pjekur nëse niveli i tyre i aciditetit është shumë i ulët.

“Studimi ynë nxjerr në pah rreziqet e mundshme për shëndetin publik nga konsumimi i djathit të qumështit të papërpunuar, duke nënvizuar nevojën për hapa shtesë zbutës në prodhimin e djathit për të parandaluar ekspozimin e njeriut ndaj virusit infektiv”, shkruan autorët në një artikull në mars të botuar në platformën bioRxiv, e cila shpërndan artikuj kërkimorë përpara se ato të rishikohen nga kolegët dhe të publikohen zyrtarisht.

Studimi i parë zviceran mbi ndikimin e mundshëm të gripit të shpendëve në produktet e prodhuara me qumësht të papërpunuar u botua vetëm në qershor të këtij viti nga instituti i kërkimit bujqësor Agroscope dhe Instituti i Virologjisë dhe Imunologjisë (IVI). Shkencëtarët testuan djathin zviceran të përgatitur nga qumështi i papërpunuar i injektuar me virusin H5N1 që ishte izoluar nga qumështi i lopëve të qumështit të infektuara në Teksas. Ata zbuluan se në qumështin e papasterizuar, virusi H5N1 mund t’i mbijetojë proceseve të prodhimit të djathit nëse temperatura gjatë prodhimit qëndron nën 50 °C.

Në përgjithësi, qumështi i papasterizuar që përdoret për të bërë djathëra të fortë dhe ekstra të fortë nxehet në rreth 51–58 °C gjatë prodhimit  një proces që zvogëlon patogjenët, duke e bërë produktin përfundimtar më të sigurt për konsum. Por qumështi i papërpunuar që përdoret për të bërë djathëra të butë nxehet vetëm në rreth 35°C dhe nën 50°C për shumicën e djathërave gjysmë të fortë. Temperaturat para-mjegullimit për shumicën e djathërave zviceranë të qumështit të papërpunuar të njohur janë deri në 57°C për Gruyère, 52-54°C për Emmentaler, 43–45°C për Appenzeller dhe 42°C për Raclette.

Aciditeti gjithashtu zvogëlon shanset e mbijetesës së virusit. Studimi i financuar nga FDA nga Universiteti Cornell tregoi se virusi ishte ende i pranishëm në djathin e bërë me qumësht të papërpunuar të injektuar me H5N1 edhe pas 60 ditësh plakjeje në nivele pH acidike deri në 5.8. Virusi nuk i mbijetoi procesit të prodhimit të djathit në një pH më acidik prej 5.0.

“Si pH ashtu edhe temperatura ndikojnë në mbijetesën e virusit H5N1 në djathin e qumështit të papërpunuar. Nëse ato çojnë në inaktivizim të plotë varet nga ngarkesa fillestare virale dhe receta specifike për secilin djathë”, thotë autorja kryesore Nicole Lenz-Ajuh.

Por temperatura dhe aciditeti nuk janë faktorët e vetëm që përcaktojnë nëse virusi mund të ekzistojë në djathin që konsumatorët blejnë në dyqane. Parametra të tjerë si përqendrimi i kripës ose sasia e ujit në dispozicion për rritjen mikrobike (e njohur si aktiviteti i ujit) mund të përcaktojnë gjithashtu nëse virusi aktiv i mbijeton përpunimit.

Kushtet e sakta në të cilat prodhohen djathrat zviceranë nuk janë shkruar në paketimin e tyre, por mund të gjenden në specifikimet për djathrat që kualifikohen për statusin e Emërtimit të Origjinës së Mbrojtur, siç është Gruyère. Për varietetet e tjera, konsumatorët duhet të kontaktojnë prodhuesin.

Switzerland Cheese Marketing po monitoron situatën, por i paralajmëron konsumatorët të mos nxjerrin përfundime të nxituara në bazë të një studimi eksperimental të kryer në kushte laboratorike.

“Ne po ndjekim nga afër zhvillimet shkencore dhe jemi në kontakt të rregullt me ​​institucionet dhe autoritetet kërkimore”, thotë zëdhënësja Desiree Stoker. “Për konsumatorët, ende vlen sa vijon: konsumi i djathit zviceran – përfshirë atë të bërë nga qumështi i papërpunuar  është përgjithësisht i sigurt.”

Kur u kontaktua nga Swissinfo, Zyra Federale Zvicerane e Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë (FSVO) u përgjigj se është në dijeni të studimit, por nuk sheh ende ndonjë nevojë për të ndërmarrë veprime parandaluese, sepse aktualisht nuk ka asnjë rast të dokumentuar të H5N1 tek lopët qumështore në Zvicër.

Mbikëqyrja mund të aktivizohet nëse raportohen shpërthime në shumë ferma shpendësh që kanë lopë qumështore afër, thotë Barbara Wieland, drejtoreshë e Institutit të Virologjisë dhe Imunologjisë në Mittelhaeusern dhe Bernë në Zvicër.

“Probabiliteti që diçka e tillë të ndodhë në Zvicër është zero tani për tani sepse duhet një presion shumë i lartë infeksioni që virusi të hyjë te lopët,” thotë ajo. “Aktualisht nuk ka grip te shpendët zviceranë, ndërsa në SHBA qindra miliona pula dhe zogj të egër ngordhën para se lopët të infektoheshin.”

Zvicra gjithashtu ka një avantazh kyç që SHBA-së i mungon: një sistem ekzistues i testimit dhe monitorimit të qumështit të mirë-vajosur. Sipas skemës së sigurimit të cilësisë së qumështit të industrisë zvicerane të qumështit, çdo fermë qumështi testohet dy herë në muaj për mastitë, një sistem që mund të zgjerohet lehtësisht për të zbuluar gripin e shpendëve nëse është e nevojshme, thotë Wieland.

Ekziston edhe një arsye tjetër për të qenë të kujdesshëm në lidhje me ekstrapolimin nga përvoja e industrisë amerikane të qumështit – sjellja e ndryshme e llojit amerikan H5N1 nga të tjerët.

“Ne mund të shohim dallime midis viruseve të përdorura në studimin zviceran të gripit të shpendëve,” thotë Wieland. “Izolati amerikan u soll mjaft ndryshe nga të tjerët, që do të thotë se është e vështirë të nxirren përfundime të përgjithshme mbi mbijetesën e viruseve në produktet e qumështit dhe llojet lokale të virusit do të duhet të rivlerësohen.”

Kështu, ndërsa gripi i shpendëve nuk është identifikuar ende te lopët zvicerane të qumështit dhe protokolli i vendosur i testimit të qumështit do të jetë i dobishëm në rast se është, ka ende shumë të panjohura kur bëhet fjalë për ndikimin e mundshëm në sektorin e djathit zviceran. Pas dy vitesh eksportesh mediokre, industria sapo është rikthyer në rrugë fituese në vitin 2024 duke regjistruar një rritje prej 5.3% në vlerën e eksportit krahasuar me vitin 2023 në 748.5 milionë CHF.

Njoftimi i Presidentit Amerikan Donald Trump më 1 gusht (në fuqi nga 7 gushti) për një tarifë prej 39% më të lartë se sa pritej mbi importet e mallrave zvicerane tashmë po kërcënon të prishë rimëkëmbjen – 11% e eksporteve të djathit zviceran shkojnë në SHBA, megjithëse pjesa është aq e lartë sa një e treta për Gruyère. Gjëja e fundit që dëshiron industria është një shpërthim i gripit të shpendëve në kopetë e qumështit zviceran.

Çfarë mund të bëjnë banorët në Zvicër në lidhje me fqinjët e zhurmshëm?

Asgjë nuk e prish qetësinë tuaj më shumë sesa zhurmat e forta të bëra nga fqinjët tuaj. Por ligji zviceran parashikon disa rregulla specifike në situata të tilla.

Qentë që lehin, fëmijët që ulërijnë ose shqetësime të tjera të zhurmshme mund të jenë një dhimbje koke e madhe për njerëzit që jetojnë në pallate ku muret ndonjëherë janë shumë të holla për rehati.

Megjithatë, nuk është e qartë se çfarë konsiderohet dhe çfarë nuk konsiderohet zhurmë e tepërt. Varet aq shumë nga niveli juaj i tolerancës sa nga ajo që perceptohet përgjithësisht si tinguj që vijnë nga aktivitetet normale të përditshme.

Kjo e fundit do të thotë që çdo qiramarrës ka të drejtë të përdorë dhe të shijojë banesat e tij për aktivitete të pajtueshme me jetën e përditshme, për shembull, të flasë me një ton normal zëri, të dëgjojë muzikë me një volum të arsyeshëm ose të bëjë dush.

Vështirë se mund të ankoheni për ndonjë nga këto aktivitete ose të prisni që fqinjët të pëshpërisin dhe të ecin në majë të gishtave përreth.

Çfarë thotë ligji?

Nuk është çudi që ai kërkon që qiramarrësit të jenë të kujdesshëm ndaj banorëve të tjerë në ndërtesë, megjithëse kjo deklaratë mjaft e përgjithshme lë shumë në dorë të interpretimit individual.

Megjithatë, logjika e shëndoshë dikton që të luash një daulle në mes të natës ose një qen që ulërin në hënë të plotë, nuk janë përkufizimi i shumicës së njerëzve për të qenë të kujdesshëm ndaj të tjerëve, transmeton albinfo.ch.

Kontrata juaj e qirasë mund të përcaktojë gjithashtu rregulla që duhen ndjekur, të cilat mund të përfshijnë ordinanca për zhurmën.

Çfarë mund të bëni kur fqinji juaj është shumë i zhurmshëm?

Nëse është një ngjarje e rrallë (p.sh., një festë ditëlindjeje një herë në vit), mund të dëshironi ta lini të kalojë. Por nëse zhurma është e shpeshtë dhe shqetësuese, ka disa zgjidhje në dispozicion për ju  përveç tapave të veshëve.

Para se të nxirrni armët e mëdha (duke folur në mënyrë figurative, sigurisht), mund të provoni pak diplomaci. Flisni me fqinjët tuaj drejtpërdrejt dhe mirë, duke shpjeguar se sa të zhurmshëm po bëjnë dhe si ju shqetëson ju dhe familjen tuaj.

Në skenarin më të mirë, do të arrini një kompromis miqësor dhe ndoshta do të pini edhe një gotë verë së bashku, gjë që zviceranët e kanë qejf ta bëjnë në të gjitha llojet e situatave; Në rastin më të keq, mund t’ju duhet të paraqisni një ankesë (me postë të regjistruar) te qiradhënësi, duke detajuar kohën dhe natyrën e shqetësimeve të tepërta, dhe duke i kërkuar atij të veprojë brenda një afati të caktuar kohor.

Gjithashtu, sipas një faqeje zyrtare të qeverisë, mund t’i përmendni qiradhënësit “se do të ndaloni së paguari qiranë nëse nuk ndodh ndonjë përmirësim brenda afatit të lartpërmendur kohor, duke i mbajtur paratë në një llogari të veçantë. Mund të kërkoni një ulje të qirasë për sa kohë që shqetësimi vazhdon”.

A duhet të telefononi policinë?

Organizatat për zhurmën, dhe për këtë arsye rregulloret e policisë, ndryshojnë nga një komunitet në tjetrin.

Megjithatë, në përgjithësi, orët midis orës 22:00 dhe 07:00 konsiderohen si orë të qeta.

Megjithatë, këto orë mund të jenë më fleksibile gjatë fundjavave, dhe sigurisht gjatë festave si Dita Kombëtare dhe Nata e Vitit të Ri, shkruan thelocal.

Çfarë tjetër duhet të dini rreth rregullave që lidhen me zhurmën në Zvicër?

Mund të keni dëgjuar se nuk lejoheni të shkarkoni tualetin natën, por kjo është më shumë një mit urban sesa realitet – përveç nëse tualeti juaj tingëllon si një çekiç plastik.

Gjithashtu, duhet ta dini tashmë se të dielat janë të shenjta në Zvicër. Ato konsiderohen si ditë pushimi, kështu që qetësia dhe qetësia e fqinjëve tuaj (ose tuaj) nuk duhet të prishet nga zhurma e një kositëseje bari, prerëse gardhesh ose gozhde që ngulet në mur.

Një gjë për të cilën nuk duhet të ankoheni, veçanërisht nëse jeni i huaj, janë kambanat e kishës dhe të lopëve – pavarësisht se sa të forta dhe të pandërprera janë.

Nëse flini lehtë, mos merrni me qira një ndërtesë që ndodhet pranë një kishe ose një livadhi.

Dhe gjithashtu duhet të shmangni shtëpitë në fermë me gjela, përveç nëse jetoni për mëngjes të hershëm.

Këshilli Federal dëshiron t’i ndihmojë më mirë fermerët e rinj kur marrin përsipër fermat

Për të marrë përsipër një fermë, duhet të jeni nën 35 vjeç; përndryshe, nuk do të merrni asnjë financim federal. Kjo do të ndryshojë së shpejti.

Numri i fermave në Zvicër ka qenë në rënie për vite me radhë. Vitin e kaluar, 644 ferma pushuan së funksionuari. “Shumë ferma po braktisen, toka po shitet ose jepet me qira – ndërsa të tjerat po zgjerohen”, thotë redaktorja e biznesit e SRF, Nora Meuli. Tani, po shqyrtohet një propozim që do të ofrojë mbështetje financiare për më shumë fermerë që duan të marrin përsipër ose të fillojnë një fermë të re, transmeton albinfo.ch.

Aktualisht, fermerët deri në moshën 35 vjeç mund të aplikojnë për një kredi investimi si ndihmë për fillimin e biznesit. Këto janë kredi pa interes që duhet të shlyhen brenda 14 viteve. Në mesin e qershorit, fermeri organik i Bernës dhe Këshilltari Kombëtar i Partisë së Gjelbër, Kilian Baumann, i cili është gjithashtu president i Shoqatës së Fermerëve të Vegjël, paraqiti një propozim duke kërkuar që ky kufi moshe të rritet në 40 vjeç. Kjo do t’u lejonte fermerëve më të vjetër  dhe kështu më shumë  fermerëve të rinj të aplikojnë për ndihmë për fillimin e biznesit. Të mërkurën, Këshilli Federal gjithashtu mbështeti iniciativën dhe u bëri thirrje këshillave të miratojnë mocionin.

Me sa duket, shumë operatorë të rinj fermerësh janë tashmë mbi 35 vjeç. Kjo tregohet nga një studim i publikuar së fundmi nga Agroscope, Qendra Federale e Kompetencës për Bujqësi. Njerëzit që morën përsipër një fermë midis viteve 2004 dhe 2020 ishin mesatarisht pothuajse 37 vjeç  dhe trendi është pak në rritje. Dhe ata që themeluan një fermë të re ishin mesatarisht edhe mbi 42 vjeç. Ndryshuesit e karrierës në veçanti janë shpesh më të vjetër. Studimi tregon gjithashtu se krahas rënies së fermave, edhe fermerët po plaken. Kjo do të thotë se një ndryshim i madh brezash është i afërt. Sipas studimit, rreth një e treta e të gjitha fermave do të ndërrojnë duar në vitet e ardhshme.

Teorikisht, fermerët mund t’i dorëzonin fermat e tyre më herët për të përmbushur kufirin e moshës së specifikuar. Prandaj, kritikët akuzojnë mocionin e Baumann për krijimin e stimujve të çoroditur për t’i dorëzuar fermat më vonë. Megjithatë, në Zvicër ekziston një rregullore e dytë që synon të parandalojë dorëzime të tilla të vonuara: fermerët marrin pagesa të drejtpërdrejta nga qeveria federale vetëm derisa të mbushin moshën 65 vjeç. Prandaj, shumica e fermave ka të ngjarë të dorëzohen para kësaj moshe.

Fermat shpesh merren në dorëzim nga anëtarët e familjes. Ky mund të jetë fëmija i vetë pronarit. Ndonjëherë një grua, e cila është vetëm disa vjet më e re, merr përsipër biznesin. Kjo vonon më tej tranzicionin brez pas brezi. “Por duhet të pranoni se shumë njerëz duan të marrin përsipër një fermë më vonë në jetë”, thotë redaktori i biznesit Meuli. Çiftet sot kanë fëmijë më vonë në jetë. Për më tepër, marrja në dorëzim është e kushtueshme. Qëllimi i mocionit nga presidenti i shoqatës së fermerëve të vegjël Baumann është gjithashtu që t’ua bëjë më të lehtë të sapoardhurve të marrin përsipër fermat e vogla ose të mesme. Rritja e kufirit të moshës do të ishte një kundërmasë e vogël në këtë drejtim, thotë Meuli.

Mbi 5 orë pritjet për të dalë nga Kosova në Merdarë, pritje të gjata edhe në pikat tjera

Qendra Kombëtare për Menaxhim Kufitar në Kosovë, në përditësimin e fundit ka njoftuar se po vazhdojnë pritje shumë të gjata në disa prej pikave kufitare në dalje të Kosovës.

Pritjet më të gjata janë regjistruar në dalje të Kosovës përmes pikes kufitare në Merdarë nga 300 deri në 320 minuta (mbi 5 orë), transmeton albinfo.ch.

Mbi një orë e gjysmë janë pritjet për të dalë nga Kosova përmes pikës në Mutivodë ndërsa deri në një orë te Dheu i Bardhë.

Kosovë: Kredi të garantuara, por grante të pezulluara për diasporën

Diaspora e Kosovës shihet si një burim i madh kapitali për zhvillimin ekonomik të vendit. Megjithatë, Dritarja e Investimeve, e krijuar për t’i mbështetur investimet e saj, po përballet njëkohësisht me histori suksesi dhe me sfida të dukshme.

Kompania ReachteQ LLC në Kosovë është një nga 19 bizneset e diasporës që kanë përfituar mbështetje nga Dritarja për Investimet e Diasporës.

Kjo nismë, e lansuar në korrik të vitit 2024, nga Qeveria e Kosovës në bashkëpunim me Fondin Kosovar për Garanci Kreditore (FKGK) dhe Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), ka për qëllim nxitjen e investimeve të diasporës në vend.

Erblin Lekaj, bashkëthemelues i kompanisë, i rritur në Gjermani, thotë se Dritarja për Investimet e Diasporës ka qenë vendimtare për zhvillimin dhe ngritjen e biznesit të tij prodhues, të nisur pak më shumë se një vit më parë.

Kompania e tij merret me dizajnimin, prodhimin dhe shitjen e veglave që garantojnë kushte më të sigurta pune në sektorin e ndërtimtarisë.

Falë garancisë së FKGK-së, Lekaj thotë se kompania e tij ka siguruar një kredi trevjeçare në një bankë komerciale në Kosovë, pa pasur nevojë të vendosë kapital privat si garanci.

“Ne kemi një zyrë në Prishtinë, por kemi një kompani partnere prodhuese në Kosovë dhe kemi rritur kapacitetet. Nga muaji tetor do të shtojmë edhe sasinë e prodhimit, ndërsa kompania planifikon ta zgjerojë fabrikën dhe ta rrisë numrin e punëtorëve, në mënyrë që veglat t’i eksportojmë në Gjermani”, thotë Lekaj për Radion Evropa e Lirë.

Pas rritjes së aktivitetit biznesor, Lekaj tregon se muajin e kaluar është kthyer bashkë me familjen e tij për të jetuar në Kosovë.

Përveç kompanisë së tij, edhe 18 biznese të tjera të themeluara nga mërgimtarët kosovarë janë mbështetur me 22 kredi të miratuara nga Dritarja për Investimet e Diasporës.

Deri më tash, sipas FKGK-së, kanë përfituar 19 kompani me vlerë totale të kredive prej 3.8 milionë eurosh, nga të cilat 2.8 milionë janë garantuar nga Fondi.

Investimet më të mëdha janë realizuar në sektorin e akomodimit dhe shërbimeve ushqimore – 1.5 milion euro – pasuar nga industria e prodhimit me 1.2 milion euro.

Në sektorët e tjerë – tregti me shumicë e pakicë, ndërtimtari, aktivitete administrative dhe shërbime të tjera – investimet kanë qenë nën 500 mijë euro secili.

“Kjo iniciativë tregon për potencialin e jashtëzakonshëm që diaspora ka në forcimin e zhvillimit ekonomik të Kosovës”, thuhet në përgjigjen e FKGK-së për Radion Evropa e Lirë.

Fondi fillestar i zotuar ishte 10 milionë euro: tetë milionë nga Qeveria e Kosovës dhe dy milionë nga FKGK-ja.

Deri më tani, Qeveria ka transferuar tre milionë euro të kontributit të saj, ndërsa FKGK-ja, si zbatuese e projektit, ka ndarë dy milionë euro, duke krijuar një kapital prej pesë milionësh për të mbështetur aktivitetet garantuese.

Pjesa e dytë e fondeve të zotuara nga Qeveria, në vlerë prej pesë milionë eurosh, thonë nga FKGK-ja, do të disbursohet në varësi të nivelit të shfrytëzimit të pjesës së parë të kapitalit, pasi Fondi do të vazhdojë të garantojë kreditë për të gjithë ata që janë të interesuar dhe plotësojnë kriteret e kërkuara.

Dedushaj: Interesim i ulët i diasporës për investime në Kosovë

Naim Dedushaj, nga Rrjeti i Bizneseve Shqiptare në Diasporë, thotë se interesimi nga investitorët e diasporës është i ulët, fillimisht për shkak të situatës globale, por edhe mungesës së koordinimit mes institucioneve të Kosovës për të lehtësuar qasjen në projekt.

Sipas tij, kërkesat për shumë dokumente dhe mungesa e informacioneve të qarta për këtë proces kanë bërë që bizneset të hezitojnë.

Lidhja e Bizneseve Shqiptare të Diasporës operon në 25 shtete me mbi 10 mijë biznese anëtare, por Dedushaj thotë se nuk ka raport zyrtar që ndonjë kompani anëtare të ketë përfituar nga kjo dritare.

“Për shembull, shumë banka nuk kanë ditur t’ua shpjegojnë qartë investitorëve të diasporës procedurat e nevojshme, duke u dhënë kërkesa të përgjithshme e jo specifike. Unë vetë i kam telefonuar disa banka dhe nuk i kam kuptuar saktë kërkesat. Dhe, për këtë arsye, nuk kam mundur ta përcjell informacionin tek investitorët e diasporës”, thotë Dedushaj për Radion Evropa e Lirë.

Lekaj pranon se është përballur me probleme të këtij lloji, por, sipas tij, ato kanë qenë të dukshme vetëm në fazën fillestare të zbatimit të projektit.

Nga FKGK-ja thonë se, vetëm dy muaj pas lansimit, në shtator të 2024-ës, Fondi ka organizuar trajnime informuese për stafin e bankave, i cili do të merrej direkt me klientët e projektit.

“Ne vazhdimësi, Fondi mban trajnime/sesione informuese për stafin e bankave”, thuhet në përgjigje.

Por, Lirim Krasniqi, analist i politikave në organizatën Germin, që merret me çështje të diasporës, thotë se rezultatet e këtij projekti nuk janë të kënaqshme.

Sipas tij, programi madje nuk është as transparent.

“Për të vlerësuar ndikimin, duhet të publikohen statistika të qarta: numri i aplikimeve, fondet e garantuara, bizneset e themeluara dhe vendet e krijuara të punës. Në mungesë të transparencës, ekziston rreziku i shtimit të mosbesimit dhe pasigurisë”, thotë Krasniqi për Radion Evropa e Lirë.

Për të gjitha këto pyetje, Radio Evropa e Lirë iu drejtua Ministrinë në detyrë të Financave, por, as pas më shumë se një jave, nuk mori përgjigje.

Shuhet USAID-i, shuhen grantet

Krasniqi, madje, dyshon se mbyllja e aktiviteteve të USAID-it ka ndikuar që mërgimtarët të jenë më të rezervuar për të investuar në Kosovë, pasi fushata informuese është mbështetur prej kësaj agjencie.

USAID-i, po ashtu, synonte t’i mbështeste investitorët e diasporës përmes granteve dhe shërbimeve këshilluese.

Bizneset që përfituan kredi të garantuara nga FKGK-ja, ishin gjithashtu të kualifikuara për grante nga kjo agjenci.

Afati për aplikim ishte nga gushti i vitit të kaluar deri më 31 korrik, 2025.

Por, me vendim të presidentit amerikan, Donald Trump, shumica e aktiviteteve të USAID-it – që në Kosovë ka investuar mbi një miliard euro – janë pezulluar në fillim të këtij viti.

Lekaj thotë se nuk ka pasur mundësi të aplikojë për grante nga kjo agjenci.

“Kur morëm kredinë, agjencia ishte mbyllur. Ky ishte një problem, sepse pas miratimit të kredisë, llogarisnim në grantin e USAID-it, por nuk arritëm të aplikojmë”, thotë ai.

Kriteret për aplikantët kanë qenë që të sigurojnë financim nga një bankë dhe të dorëzojnë kontratën e kredisë së garantuar nga Fondi Kosovar për Garanci Kreditore.

Shuma e granteve, sipas njoftimit për mundësi financimi të USAID-it, ka qenë nga pesë mijë deri në 30 mijë euro.

Përdorimi i këtij fondi ishte paraparë për trajnim të stafit, shërbime marketingu, blerje të makinerive e të tjera.

Por, me mbylljen e USAID-it, pjesa e grantit nuk aplikohet më, thonë në FKGK.

Sipas të dhënave të regjistrimit të fundit të popullsisë, të realizuar nga Agjencia e Statistikave të Kosovës në vitin 2024, në diasporë jetojnë rreth 550 mijë njerëz me prejardhje nga Kosova.

Diaspora e Kosovës, ndër vite, ka luajtur rol të rëndësishëm në ekonominë e vendit përmes remitencave, investimeve në patundshmëri dhe shpenzimeve që bën gjatë pushimeve në Kosovë.

Të dhënat zyrtare tregojnë se, vitin e kaluar, remitencat arritën në mbi 1.3 miliard euro, kurse në periudhën janar-qershor të këtij viti ishin mbi 651 mijë euro.

Investimet direkte në Kosovë në vitin 2024 ishin 850 mijë euro, ndërsa në pesë muajt e parë të këtij viti arritën në 365 mijë euro.

Vlera më e madhe e investimeve është në sektorin e patundshmërive, rreth 277 milionë euro, ku diaspora vlerësohet se ka primatin./REL

Studimi zviceran: Të rinjtë duhet të shkojnë në shkollë vetëm nga ora 8 e mëngjesit

Ky është problemi: Sipas shkencës, gjatë pubertetit, kronotipi, ose ritmi i brendshëm i adoleshentëve ndryshon. Ata lodhen më vonë në mbrëmje dhe duan të flenë më gjatë në mëngjes. Si rezultat, shumë adoleshentë janë të rraskapitur në klasat e tyre pas pushimeve. Në shumë vende, ka klasa të hershme: Që në orën 7:30 të mëngjesit, nxënësit e shkollave të mesme mësojnë me ngulm matematikë, gjermanisht, frëngjisht ose gjeografi – shumica e tyre me ngurrim, raporton SRF, transmeton albinfo.ch.

Fillimi i mëvonshëm i shkollës si zgjidhje: Në Bazel, të gjitha shkollat ​​nga klasat 1 deri në 9 kanë filluar në orën 8 të mëngjesit për dhjetë vjet.

Shkolla Spitalacker në Bernë gjithashtu e ka ndërprerë vitin e hershëm shkollor pesë vjet më parë. U prezantua një koncept pilot mësimdhënieje në të cilin të gjithë nxënësit e moshës katër deri në 16 vjeç fillojnë në orën 8 të mëngjesit. Pas fazës së suksesshme pilot, Departamenti i Arsimit i Bernës tani planifikon t’u lejojë të gjitha shkollave në kanton të heqin dorë nga viti i hershëm shkollor duke përdorur orarin bllok duke filluar nga vera e vitit 2027.

Rajone të tjera po ndjekin shembullin: Në Kriens, Kantoni i Lucernës, mësimet e hershme në mëngjes janë eliminuar gjithashtu duke filluar nga ky vit shkollor. Qyteti i Kriens deklaroi në një njoftim për shtyp se kjo gjithashtu “merr parasysh nevojat biologjike të të rinjve”. Parlamenti i Qytetit të Cyrihut miratoi gjithashtu një orar më të vonë për shkollat ​​e mesme këtë javë. Propozimi duhet të kalojë ende një pengesë tjetër të komisionit  por nëse miratohet, të rinjtë e Cyrihut nuk duhet të festojnë shumë shpejt: Shkollat ​​do të kenë katër vjet kohë pasi rishikimi i pjesshëm të hyjë në fuqi për ta zbatuar atë.

Ja çfarë thotë shkenca: Studiuesja postdoktorale Joëlle Albrecht, një eksperte e gjumit në Spitalin e Fëmijëve në Cyrih, thotë se biologjia e adoleshentëve po ndryshon në mënyrë dramatike: “Adoleshentët po bien në gjumë gjithnjë e më vonë dhe nuk mund ta kompensojnë këtë në ditët e shkollës sepse shkolla fillon herët.” Një anketë e kryer nga Spitali i Fëmijëve ka treguar se adoleshentët e shohin orën 8:40 të mëngjesit si kohën ideale për të filluar mësimin. Megjithatë, nga një perspektivë shkencore, nuk është rasti që adoleshentët qëndrojnë zgjuar më gjatë me një fillim të vonë të shkollës. Studimet ndërkombëtare, megjithatë, tregojnë se kohëzgjatja e përgjithshme e gjumit rritet.

Çfarë thonë kundërshtarët: Këshilli i Qytetit të Cyrihut e kritikoi propozimin parlamentar si një shkelje të autonomisë së administratorëve të shkollave. Reduktimi i mundshëm i pushimit të drekës në një orë është gjithashtu problematik. Një përfundim më i vonë i shkollës përmendet si një argument tjetër. Thomas Minder, drejtori më i lartë i shkollës në Zvicër, thotë se një fillim më i vonë i shkollës do t’i përshtatej atij personalisht. Megjithatë, ai gjithashtu thekson se të rinjtë duhet të jenë të përgatitur për të gjitha eventualitetet kur hyjnë në jetën profesionale. Pavarësisht modeleve të tyre të ndryshme të gjumit, ata mund të duhet të fillojnë më herët.

Këto janë sfidat: Christian Stauffer, bashkëdrejtor në Shkollën Spitalacker në Bernë, thotë se tranzicioni kërkon kohë: “Po flasim për disa vite nga faza pilot në fazën përfundimtare. Ne kemi punuar për këtë për gati tetë vjet tani.” Thelbi i çështjes qëndron te organizimi: Minutat e “humbura” nga mëngjesi në fund të fundit duhet të kompensohen. Kjo kërkon shumë përshtatje: “Ne kemi eliminuar pushimet e shkurtra – por kemi zgjatur pushimin e gjatë”, citon Stauffer si shembull.

 

Rrëfime nga kriza e urisë që ka kapluar Gazën

Në rrugët e mbipopulluara dhe të mbushura me rrënoja të qytetit të Gazës, kishte pak habi për njoftimin se ekspertët e mbështetur nga OKB besonin se skenat e dëshpërimit tani mund të përshkruhen zyrtarisht si uri masive, sipas The Guardian.

“Kjo është diçka që e kemi thënë prej muajsh. E kemi parë, e kemi përjetuar dhe jemi duke vuajtur nga kjo. Ndjehemi shumë të pafuqishëm, shumë të sëmurë dhe të lodhur,” tha Amjad Shawa, drejtori i Rrjetit të OJQ-ve Palestineze, i cili ka qëndruar në qytetin e Gazës gjatë gjithë luftës 22-mujore, shkruan TCH, transmeton albinfo.ch.

Të premten, Klasifikimi i Fazave të Sigurisë Ushqimore të Integruar (IPC), një organizatë e njohur globalisht që përcakton ashpërsinë e pasigurisë ushqimore dhe kequshqyerjes,  konstatoi se tre pragjet kyçe për shpalljen e një urie janë përmbushur në këtë qytet, dikur një qendër tregtare dhe administrative plot gjallëri.

Që nga krijimi i saj në vitin 2004, IPC ka shpallur vetëm katër uri, më e fundit në Sudan vitin e kaluar.

“Kjo uri është tërësisht e shkaktuar nga njeriu, mund të ndalet dhe të kthehet mbrapsht”, thuhej në raport. Ai paralajmëroi për një rritje të ndjeshme të vdekjeve nëse “nuk zbatohet një armëpushi  dhe nëse nuk rikthehen menjëherë furnizimet ushqimore dhe shërbimet bazë”.

Janë më të pambrojturit mes palestinezëve që aktualisht jetojnë në qytetin e Gazës,  mendohet të jenë mes 500,000 dhe 800,000 vetë  ata që rrezikohen më shumë, veçanërisht të moshuarit, fëmijët, të sëmurët ose ata të izoluar shoqërisht, sipas zyrtarëve të ndihmës humanitare.

“Nuk kam asgjë për të gatuar dhe as para për të blerë dru për zjarr. Hamë pak në mëngjes për të shuar urinë dhe pak në mbrëmje. Unë ha vetëm pak za’atar (përzierje erëzash), djathë ose vetëm kripë me bukë, pa perime, asgjë të gatuar,” tha Sabah Antaiz, 55 vjeç, e zhvendosur nga lagjja Tuffah në lindje të qytetit të Gazës për shkak të ofensivave të fundit izraelite.

Antaiz vuan nga hipertensioni, diabeti dhe një sëmundje në zemër. Bashkëshorti i saj, 60 vjeç, është shumë i sëmurë dhe nuk mund të punojë ose të mbledhë ushqim. “Nuk na ka mbetur askush, askush që të na ndihmojë apo të na sjellë ushqim. Kam humbur rreth 10 anëtarë të familjes në një sulm ajror në lagjen Tuffah: babanë, nënën, nipërit dhe mbesat, fëmijët e vëllezërve dhe motrave të mia,” tha ajo.

Autoritetet izraelite e shtrënguan më tej bllokadën ekzistuese të Gazës në fillim të konfliktit në tetor 2023 dhe në mars e prill vendosën një ndalim të plotë dy mujor për furnizimet.

Kohët e fundit ka hyrë më shumë ndihmë në Gaza, por sipas agjencive humanitare, kjo përbën vetëm një pjesë të vogël të nevojave reale. Çmimi i sheqerit ka rënë nga rreth 100 dollarë (74 £) për kilogram, në rreth 7 dollarë, por shumica e produkteve të tjera mbeten tepër të shtrenjta për 90% të popullsisë që nuk ka të ardhura. Një kilogram domate kushton 30 dollarë.

Biznesmenët dhe ambientalistët zviceranë paralajmërojnë kundër heqjes së qirasë së imputuar

Parlamenti i Zvicrës dëshiron të heqë qiranë e çuditshme të imputuar të tatueshme të Zvicrës për shtëpitë e banuara nga pronarët.

Një votim më 28 shtator 2025 për të vendosur një taksë të re mbi shtëpitë e pushimit është hapi i parë për heqjen e kësaj qiraje fiktive të tatueshme, transmeton albinfo.ch.

Por ka një problem: ndryshimi do t’i jepte fund shumicës së zbritjeve për interesin e hipotekës, mirëmbajtjen e shtëpisë dhe përmirësimet mjedisore,  përveç punimeve në ndërtesat e mbrojtura.

Kjo ka shkaktuar kritika nga një aleancë e gjerë biznesi që e quan veten “Jo Ndalesës së Rinovimit”, e cila përfshin PLR/FDP, Partinë e Qendrës dhe grupe tregtare si AEESuisse, Bauenschweiz, Suissetec dhe Swisscleantech, raportoi SRF.

Kritikët thonë se masa do të zbehte stimujt për dekarbonizimin e stokut të banesave të Zvicrës. Pa lehtësime tatimore për rinovimet, investimet në përmirësimet mjedisore të ndërtesave do të bien, paralajmëroi një ekspert. Rezultati, argumentoi ai, do të ishte një përparim më i ngadaltë drejt objektivit të mandatuar ligjërisht për zero neto për vitin 2050. Lisa Mazzone, udhëheqëse e Partisë së Gjelbër, e quajti planin një rrugë pa krye për politikën e klimës. Pronarët e pronave mund të zgjedhin thjesht të paguajnë hipotekat në vend që të përmirësojnë sistemet e ngrohjes ose të përmirësojnë izolimin, tha Cristina Schaffner e Bauenschweiz.

Të tjerë kanë frikë se kjo do të nxisë punën e padeklaruar, të vlerësuar në gjysmë miliardi franga në vit.

Përveç kësaj, ndikimi fiskal i çdo ndryshimi është i pasigurt. Me normat e ulëta të interesit të sotme, reforma do të ulte të ardhurat për të gjitha nivelet e qeverisjes me rreth 1.8 miliardë CHF. Por nëse normat e kredive hipotekare do të rriteshin mbi 3%, regjimi i ri do të sillte më shumë taksa në vend të më pak.

Një sondazh i kohëve të fundit sugjeron se votimi do të kalojë. 58% thanë se do të votojnë patjetër (37%) ose ka të ngjarë (21%) në favor të ndryshimit më 28 shtator 2025.

 

Pse është urgjencë shtetërore konsitutuimi i Kuvendit

Për të parën e shtetit të Kosovës, Vjosa Osmani, boshllëku institucional në vend nuk është thjesht një krizë procedurale, por një pengesë serioze për projektet strategjike,  nisur nga reformat për integrim evropian, deri te marrëveshjet e mbrojtjes dhe ekonomisë me aleatët ndërkombëtarë.

Për Shtetet e Bashkuara, gjithashtu, bllokada rezulton në “mundësi të humbura për Kosovën”.

Kuvendi i Kosovës nuk arriti të konstituohej as këtë javë, përkundër aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese, që urdhëroi formimin e tij brenda 30 ditësh.

Ky afat do të rrjedhë deri më 18 shtator dhe nga ajo që ka deklaruar kryeministri në detyrë, Albin Kurti, pritjet janë që ai të respektohet, raporton Evropa e Lirë, transmeton albinfo.ch.

Megjithatë, asnjë prej kandidatëve për kryeparlamentar, të propozuar nga partia e tij, Lëvizja Vetëvendosje, nuk mori vota të mjaftueshme në vazhdimet e seancave më 20 dhe 22 gusht.

Seanca konstituive, që ka nisur qysh më 15 prill, por pa epilog për shkak të mosmarrëveshjeve mes partive, do të vazhdojë sërish më 24 gusht.

Osmani tha se konsitutuimi i Kuvendit është “urgjencë shtetërore”.

Pse urgjencë shtetërore?

Këshilltari i saj për media, Bekim Kupina, thotë për Radion Evropa e Lirë se boshllëku institucional rrezikon “projektet që ndërlidhen me agjendën e reformave për zhvillim dhe integrim evropian, si dhe ato që synojnë përmirësimin e infrastrukturës energjetike dhe zhvillimin ekonomik”.

Sipas tij, konstituimi i Kuvendit dhe Qeveria funksionale janë të domosdoshme edhe për realizimin e marrëveshjeve – përfshirë ato strategjike në fushën e mbrojtjes dhe ekonomisë, të cilat, siç thotë, Osmani i ka diskutuar me administratën e presidentit amerikan, Donald Trump.

“Këto marrëveshje dhe angazhime janë mundësi unike për forcimin e sigurisë së vendit dhe rritjen ekonomike, e që kërkojnë institucione të konsoliduara për t’u zbatuar”, thotë Kupina.

Muajin e kaluar në SHBA, Osmani takoi zëvendëssekretarin amerikan të Shtetit, Christopher Landau, dhe zyrtarë të tjerë të lartë, me të cilët tha se ka biseduar për rëndësinë e krijimit të një partneriteti të ri ekonomik në sektorët e energjisë, mbrojtjes dhe teknologjisë informative.

Duke iu përgjigjur pyetjes së Radios Evropa e Lirë se si e sheh zvarritjen e formimit të institucioneve në Kosovë, edhe gjysmë viti pas zgjedhjeve parlamentare, një zëdhënës i Ambasadës amerikane në Prishtinë tha se “Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka lëshuar vendimin e saj” dhe “lidershipi politik duhet të punojë së bashku për të formuar institucione në përputhje me Kushtetutën dhe vendimet e Gjykatës Kushtetuese”.

“Populli i Kosovës pret që udhëheqësit e tyre ta përmbushin zotimin për të punuar në interesin më të mirë të vendit”, tha zëdhënësi. “Kjo bllokadë e vazhdueshme politike po rezulton në mundësi të humbura për Kosovën. Është koha që udhëheqja të bëjë prioritete progresin dhe stabilitetin në dobi të të gjithë qytetarëve”, shtoi ai.

REL-i iu drejtua me të njëjtën pyetje edhe Zyrës së Bashkimit Evropian në Kosovë, e cila tha se “formimi i shpejtë i Kuvendit dhe i Qeverisë është thelbësor për Kosovën që të ecë përpara me reformat e rëndësishme në të gjithë sektorët, të cilat do të përmirësojnë cilësinë e jetesës dhe standardin e jetesës së qytetarëve të Kosovës”.

Nga ambasadat e vendeve të QUINT-it u përgjigj edhe ajo e Italisë, e cila shfaqi shpresën që “të gjithë aktorët politikë të punojnë me përgjegjësi për të siguruar konstituimin e Kuvendit me kohë”.

Drejt “anarkisë institucionale”?

Lulzim Peci, nga Instituti Kosovar për Kërkim dhe Zhvillim të Politikave (KIPRED) në Prishtinë, paralajmëron se nëse Kuvendi nuk konstituohet brenda afatit 30-ditor të përcaktuar nga Gjykata Kushtetuese, Kosova do të futet “në një terren të panjohur, që nuk i shihet fundi”.

“Ky terren e ka emrin ‘anarki institucionale’. Mos të harrojmë që brenda një kohe, ne mund të mos kemi numër të mjaftueshëm të gjyqtarëve në Gjykatën Kushtetuese dhe pastaj mbetemi në anarki totale”, thotë Peci për Radion Evropa e Lirë.

Me Kushtetutë, Gjykata Kushtetuese duhet t’i ketë nëntë anëtarë, por aktualisht ka vetëm shtatë.

Në shtator, i përfundon mandati gjyqtarit Bajram Latifi dhe nëse deri atëherë nuk emërohet një gjyqtar i ri – gjë që kërkon miratimin e Kuvendit – Gjykata mbetet pa kuorum për vendimmarrje.

Peci paralajmëron se një situatë e tillë do të sillte pasoja të rënda për shtetin. “Mund të na çojë në një shtet të kolapsuar. Pasojat nga kjo do të ishin të jashtëzakonshme, si për procesin demokratik, për marrëdhëniet me partnerët tonë (ndërkombëtarë), për ekonominë… Anarkia institucionale është skenari më i zi që mund ta presë Kosovën”, thotë Peci.

Sipas vlerësimit të tij, Kosova sot pasqyron imazhin e një vendi joserioz, ku interesat e ngushta të politikanëve mbizotërojnë interesin shtetëror.

Një qasje e tillë, siç thekson Peci, përbën pengesë serioze për ndërtimin e partneriteteve me vendet perëndimore, të cilat kërkojnë partnerë të përgjegjshëm dhe të aftë për të marrë vendime.

Ai shton se situata aktuale është bërë një rrethanë e rehatshme për partitë politike, të cilat, siç thotë, e shmangin marrjen e përgjegjësive qeverisëse dhe të vendimeve të mëdha që e presin vendin.

Në mesin e këtyre vendimeve, ai përmend zbatimin e Marrëveshjes së Ohrit për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë (2023) dhe Marrëveshjes së Uashingtonit për normalizim ekonomik me Serbinë (2020).

Protestë para Kuvendit të Kosovës, në prag të përpjekjes së 41-të për konstituimin e tij.

Ngecje në integrimet evropiane

Augustin Palokaj, gazetar që prej vitesh ndjek nga afër politikat e Bashkimit Evropian, vlerëson se si BE-ja, ashtu edhe bashkësia ndërkombëtare në tërësi, po e trajtojnë krizën institucionale në Kosovë përmes dy qasjeve.

E para është një qasje pasive: BE-ja po qëndron në pritje, duke i lënë politikanët kosovarë të përballen vetë me ngërçin politik që kanë prodhuar përmes kalkulimeve të ngushta dhe mungesës së vullnetit për kompromis.

Qasja e dytë ka karakter më paralajmërues: përmes deklaratave të vazhdueshme, BE-ja kujton pasojat e drejtpërdrejta dhe afatgjata që sjell mungesa e stabilitetit institucional.

Sipas Palokajt, pasojat lidhen fillimisht me fondet evropiane. Komisioni Evropian nuk mund t’ia transferojë Kosovës pagesën e parë prej mbi 80 milionë eurosh nga Plani i Rritjes për Ballkanin Perëndimor.

Kjo shumë është paraparë si parafinancim, por për t’u proceduar kërkohet një qeveri funksionale që të propozojë marrëveshjen për kredi dhe mjete, si dhe një kuvend që ta ratifikojë atë. Pa këto institucione, paratë mbeten të bllokuara.

Një tjetër pasojë, sipas Palokjat, lidhet edhe me procesin e anëtarësimit në Këshillin e Evropës.

Pjesëtarë të shoqërisë civile i kanë shpeshtuar aksionet që kundërshtojnë bllokadën në Kuvend.

Pa kuvend të konstituuar dhe qeveri të re, Kosova nuk mund t’i përmbushë kushtet e përcaktuara, ndaj çështja nuk mund të vendoset as në rend të ditës. “Në këto rrethana, kur nuk mund të hyjmë në Këshillin e Evropës, kur nuk mund të marrim pagesa nga Komisioni Evropian, kur ende ndaj Kosovës janë në fuqi masat ndëshkuese [për shkak të tensioneve në veri], nuk mund të pritet që Kosova të avancojë në procesin e marrjes së statusit të kandidatit për anëtarësim në Bashkimin Evropian”, thotë Palokaj për Radion Evropa e Lirë.

Nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor, Kosova është e vetmja që nuk e ka këtë status.

Palokaj nuk pret që BE-ja të ndërhyjë drejtpërdrejt në zgjidhjen e krizës institucionale në Kosovë, ndaj përgjegjësia duket se do të mbetet plotësisht mbi vetë klasën politike të vendit.

Kupina nuk iu përgjigj pyetjes së REL-it nëse presidentja, si faktor uniteti, po shqyrton ndonjë formë ndërhyrjeje.

Policia zvicerane gjobit shoferët që lëvizin prapa, kalimtarët dhe ata që filmojnë aksidentin

Policia zvicerane raportoi se u vunë re disa situata të rrezikshme, duke përfshirë një motoçikletë që po kthehej brenda bllokimit të trafikut dhe po dilte nga autostrada në drejtim të kundërt.

Një makinë doli nga korsia e emergjencës duke u kthyer në daljen e Gossau. Një automjet tjetër kaloi përgjatë korsisë së emergjencës drejt vendit të aksidentit dhe do të raportohet për këtë, sipas njoftimit për shtyp.

Policia lëshoi ​​pesë gjoba për shkelje të ndalimit të drejtimit të automjetit, shkruan SRF, transmeton albinfo.ch.

Hetimet pasuese zbuluan se disa dhjetëra shoferë gjithashtu anashkaluan pengesën dhe iu bashkuan pjesës së pasme të bllokimit të trafikut.

Përveç kësaj, dhjetëra njerëz po drejtonin makinat e tyre në korsinë e kundërt, duke filmuar ose fotografuar aksidentin me telefonat e tyre celularë në dorë. Policia raportoi disa prej tyre.

Gjithashtu, ishte e dukshme se shumë shoferë i lanë automjetet e tyre në bllokime trafiku, hynë në rrugë dhe lëvizën ose mbetën në korsinë e emergjencës.

Kjo sjellje mund të çonte në situata të rrezikshme me automjetet e emergjencës që po afroheshin, shkroi policia kantonale. Disa shoferë nuk ishin me automjetet e tyre kur autostrada u rihap. Kjo çoi në vonesa të panevojshme.

Përveç kësaj, një shofer kaloi makinën dhe dëmtoi pajisjet e sinjalizimit. Policia gjithashtu kapi disa pasagjerë të automjetit që nuk kishin vendosur rripat e sigurimit.

Por ka edhe lëvdata: korsia e emergjencës, e cila shtrihej deri në Wil në bllokimin e trafikut prej më shumë se 15 kilometrash, ishte shembullore, siç thuhet në komunikatë.

Në aksidentin rrugor të premten pasdite, rimorkioja e një kamioni u përmbys. Askush nuk u lëndua, por u shkaktuan dëme të konsiderueshme materiale. Kombinimi i automjeteve bllokoi autostradën. Patrullat e dërguara në vendngjarje mbyllën autostradën dhe devijuan trafikun në pjesën tjetër të rrjetit rrugor.

 

Nëse dorëzohemi, Trump do të kërkojë më shumë, thotë politologu zviceran

Tarifat e Donald Trump kërcënojnë të dëmtojnë eksportet zvicerane. Ato kanë shkaktuar gjithashtu atë që Joseph de Weck, një historian dhe shkencëtar politik zviceran, e quan një krizë identiteti në një vend që është mësuar prej kohësh të lundrojë midis fuqive të mëdha.

Trump i trajton deficitet tregtare si burimin e pothuajse çdo problemi amerikan  borxhin, deindustrializimin, madje edhe krizën e opioideve. Tarifat janë kura e tij. Zvicra ka një suficit me Amerikën dhe kështu, statistikisht, paraqitet si një keqbërës, tha de Weck për SRF në një intervistë këtë javë, transmeton albinfo.ch.

Tarifat po e vënë në pikëpyetje modelin tonë të tregtisë së jashtme, tha historiani. Shtetet e Bashkuara marrin rreth një të pestën e eksporteve zvicerane, por ky treg po mbyllet. Azia, një e pesta tjetër, po tkurret gjithashtu. Kjo e lë Evropën, që ende përbën 55%, si e vetmja rrugë e vërtetë për rritjen e eksporteve zvicerane. Prandaj, Zvicra duhet të ripërcaktojë qëndrimin e saj ndaj BE-së.

Për dekada të tëra, Zvicra krenohej që po vepronte vetëm. Evropianë të tjerë, të prekur nga lufta e dytë botërore, e ndërtuan BE-në mbi idenë se prosperiteti i tyre varej nga ai i fqinjëve të tyre. Zvicra mësoi mësimin e kundërt: pavarësia kombëtare ishte rruga më e sigurt. Sot, argumenton z. de Weck, kjo rrugë po bëhet një hendikep ekonomik.

Bashkimi i politikës ekonomike dhe të sigurisë nën drejtimin e zotit Trump e bën jetën edhe më të vështirë. Përshkallëzimi me Uashingtonin është i rrezikshëm, por lëshimet, si blerja e gazit amerikan, çipave të inteligjencës artificiale ose armëve, rrezikojnë të forcojnë varësinë. Dhe nëse tërhiqemi, Trump do të kërkojë më shumë.

Sidoqoftë, Zvicra bëhet më e ndjeshme ndaj shantazhit. Një strategji më e mirë nuk është as përshkallëzimi dhe as kapitullimi, por të afrohemi më shumë me Evropën, duke ndjekur shembujt e Luksemburgut ose Irlandës, të dyja anëtare të BE-së që po rriten më shpejt se Zvicra, tha de Weck.

Marrëveshjet me zotin Trump, të ëmbëlsuara nga lajkat ose paratë, mund të zbusin tensionet, por janë një pakt afatshkurtër me djallin. Vetë BE-ja bëri marrëveshje të tilla sepse kishte nevojë ta mbante atë të angazhuar në Ukrainë dhe mbrojtje. Pa këtë imperativ, përballja mund të kishte qenë më e mundshme, si me Kinën, e cila tregoi se zoti Trump tërhiqet kur përballet me rezistencë të fortë.

Joseph de Weck ka një diplomë bachelor nga Shkolla e Ekonomisë në Londër dhe një diplomë master nga Sciences Po Paris dhe Universiteti i St. Gallen. Pas përfundimit të studimeve, ai punoi si reporter për Bloomberg News derisa u transferua në departamentin e BE-së në Ministrinë e Jashtme Zvicerane nga viti 2013 deri në vitin 2017. Që nga viti 2020, ai ka drejtuar departamentin evropian në Greenmantle, një firmë konsulence për rreziqe gjeopolitike dhe makroekonomike. Babai i tij është gazetari zviceran Roger de Weck.

 

Gjermania kërkon ushtarë dhe spiunë

Shërbimi Sekret Gjerman (BND) dhe ushtria gjermane, Bundeswehr, janë të pranishme me stenda rekrutimi në panairin ndërkombëtar të lojërave kompjuterike Gamescom që po zhvillohet në Këln.

Zëdhënësja e BND-së, Julia Linner, thotë se në stendën e shërbimit sekret vizitorët mund të marrin pjesë në lojën kompjuterike “BND Legends – Operation Blackbox”, ku lojtarët marrin identitetin e një agjenti të fshehtë për të penguar një sulm kibernetik. Loja, të cilën BND planifikon ta bëjë të disponueshme edhe në një platformë publike, teston aftësinë e lojtarëve në një numër situatash specifike dhe synon të tërheqë të rinj për t’u punësuar në agjencinë e shërbimit sekret të Gjermanisë, raporton DW, transmeton albinfo.ch.

Zëdhënësja Linner, thotë se për shumë njerëz BND-ja është një e panjohur e madhe dhe ne duam të zbulojmë disa nga sekretet e punës sonë, në mënyrë që të thithim punonjës të rinj. Ajo vëren se mjaft të rinj që luajnë lojëra kompjuterike kanë aftësi që janë të favorshme për të shtuar efektivitetin e punës së agjencive të spiunazhit  si p.sh. aftësi digjitale, aftësi komunikimi, frymë bashkëpunimi në ekip dhe rezistencë ndaj stresit.

Bundeswehri në kërkim të ushtarëve

Për arsye të ngjashme, pra rekrutimin e të rinjve dhe të rejave për ushtrinë gjermane, i pranishëm me një stendë në Gamescom është edhe Bundeswehri. Në stendën e Bundeswehr-it vizitorët mund të drejtojnë në simulatorë tanke ose të fluturojnë helikopterë, apo të bëjnë një stërvitje të vërtetë fizike të veshur me jelekë antiplumb pranë një posteri gjigant në të cilin shkruhet: “A je gati për nivelin tjetër?”

Sikurse zëdhënësja e BND-së, Linner, edhe zëdhënësi i ushtrisë, Marco Mann, thotë: “Ne jemi aty ku janë njerëzit që synojmë të bëjmë për vete”. Bundeswehr-i, i cili ka qenë i pranishëm në Gamescom që nga viti 2009, dëshiron t’u tregojë të rinjve se sa punëdhënës tërheqës është, thotë Marco Mann.

Megjithatë kritikët hedhin dyshime duke shtruar pyetjen se sa të përshtatshme janë aktivitete të tilla. Pacifistët si Jürgen Grässlin nga Shoqata Gjermane e Paqes (DFG) thonë: “Në lojërat me vrasje, lojtarët futen në role të ndryshme në të cilat simulojnë vrasjen; ata madje marrin pikë bonus për vrasjen e një kundërshtari”.

Sipas tij “Bundeswehr-i nuk ka asnjë arsye që të jetë i pranishëm në Gamescom”.

Ministri i Jashtëm në kërkim të infermiereve në Indonezi

Edhe ministri i Jashtëm gjerman, Johann Wadephul, e shfrytëzoi vizitën e tij në Indonezi, për të rekrutuar infermierë dhe infermiere nga ky vend. Ndërsa të dhënat demografike tregojnë se popullsia e Gjermanisë po plaket, rreth gjysma e 284 milionë qytetarëve të Indonezisë janë nën moshën 30 vjeç.

Në kryeqytetin e Indonezisë, Xhakarta, Wadephul vizitoi, i shoqëruar nga Ministri i Shëndetësisë i Indonezisë, Budi Gunadi Sadikin, një shkollë infermierie dhe foli me nxënësit dhe nxënëset për planet e tyre për të ardhmen.

Megjithatë, përkundër interesit për fuqi punëtore, aktualisht Gjermania lëshon çdo vit vetëm rreth 1.000 viza pune për indonezianë. Berlini thotë se pengesë për lëshimin e vizave janë mungesa e arsimimit të nevojshëm, aftësitë e pamjaftueshme gjuhësore në gjuhën gjermane dhe mungesa e njohjes së certifikatave dhe diplomave nga Indonezia në Gjermani.

Tregu zviceran i punës: më shumë punëtorë, më shumë të papunë

Tregu i punës në Zvicër dukej si i gjallë, ashtu edhe i brishtë në tremujorin e dytë të vitit 2025.

Punësimi u rrit me shpejtësi, por edhe papunësia, sipas një raporti të publikuar nga Zyra Federale e Statistikave këtë javë.

Numri i personave në punë u rrit me 0.6% nga viti në vit në 5.36 milionë, sipas Zyrës Federale të Statistikave. I përshtatur për ekuivalentët me kohë të plotë, rritja ishte 0.5%. Sezonalisht, punësimi ishte i pandryshuar krahasuar me tremujorin e parë, transmeton albinfo.ch.

Fitimet erdhën pothuajse tërësisht nga jashtë vendit. Punëtorët e huaj u rritën me 2.3% në 1.87 milionë, të udhëhequr nga ata me leje qëndrimi (+5.6%) dhe udhëtarët ndërkufitarë (+1.7%). Banorët afatshkurtër ranë me 6.1%. Në të kundërt, shtetasit zviceranë në punë ranë me 0.3% në 3.49 milionë. Punësimi i grave u rrit më shpejt (+0.8%) sesa ai i burrave (+0.4%).

Megjithatë, papunësia gjithashtu u rrit. E matur sipas përkufizimit të Organizatës Ndërkombëtare të Punës, papunësia arriti në 4.6%, nga 4.0% një vit më parë. Rreth 237,000 persona ishin të papunë, 34,000 më shumë se në vitin 2024. Si burrat (3.8% në 4.6%) ashtu edhe gratë (4.2% në 4.6%) u goditën. Papunësia e të rinjve u rrit ndjeshëm, nga 5.9% në 7.6%, megjithëse kjo mbetet shumë nën mesataren e BE-së prej 14.6%.

Shkalla zyrtare, e cila llogarit vetëm ata të regjistruar si të papunë, qëndroi në 2.7% në fund të korrikut, duke paraqitur një pamje lajkatuese të realitetit.

Megjithatë, paradoksi i rritjes së punësimit së bashku me rritjen e papunësisë lë të kuptohet se tregu i punës është në lëvizje  i mbajtur mbi ujë nga punëtorët e huaj, por që përpiqet të thithë të rinjtë.

Vazhdojnë debatet për F-35 vazhdojnë në Bernë

Marrëveshja për avionët amerikanë F-35 po shndërrohet në një problem të madh, por Këshilli Federal nuk po tërhiqet.

Kostot janë rritur deri në 1.3 miliardë CHF, megjithatë Ministri i Mbrojtjes, Martin Pfister, thotë se avioni luftarak amerikan është ende zgjedhja e vetme.

Kritikët nuk janë të bindur. Shefi i Forcave Ajrore, Peter Merz, ka pranuar se avionët aktualë F/A-18 mund të vazhdojnë të fluturojnë deri të paktën në vitin 2035 për shumë më pak para, duke i dhënë Zvicrës kohë të shqyrtojë opsionet evropiane, transmeton albinfo.ch.

Por qeveria refuzon të kërkojë oferta të reja dhe po qëndron te F-35, edhe pse SHBA-të vonojnë dorëzimet.

Frustrimi publik po rritet: në një sondazh të Blick, 70 për qind e lexuesve thanë se duan një referendum tjetër për të thënë fjalën e fundit.