Cilat janë përgjegjësitë tuaja si banor i huaj në Zvicër?

Të jetosh në Zvicër, patjetër se shtetasit e huaj duhet të ndjekin rregulla të caktuara. Ja çfarë duhet të dini.

Zvicra ka shumë për t’u ofruar banorëve të saj, pavarësisht nga kombësia e tyre  siç janë stabiliteti politik dhe ekonomik, standardi i lartë i jetesës, infrastruktura e shkëlqyer, sistemi i kujdesit shëndetësor me cilësi të lartë dhe bukuria natyrore, për të përmendur vetëm disa aspekte pozitive.

Megjithatë, si banor i huaj (pavarësisht nga lloji i lejes që keni), ju gjithashtu duhet të përmbushni disa detyrime.

Disa prej tyre janë në thelb të njëjta me ato që priten nga zviceranët, ndërsa të tjerat janë specifike për të huajt.

Le të shohim rregullat që janë të njëjta për të gjithë në Zvicër,  si zviceranët ashtu edhe të huajt.

Paguani taksat

Kjo përgjegjësi është e përcaktuar për të gjithë banorët.

Pra, pavarësisht nëse jeni shtetas zviceran apo i huaj që jetoni në Zvicër, do të tatoheni mbi të ardhurat dhe pasuritë tuaja.

Normat përcaktohen nga kantonet për të gjithë të rriturit që jetojnë në territoret e tyre dhe janë të njëjta pavarësisht nga kombësia.

Logjikisht, pra, sa më shumë të fitoni dhe sa më shumë pasuri të keni grumbulluar, aq më të larta do të jenë taksat tuaja – pavarësisht nëse jeni zviceran apo jo.

Blini sigurim shëndetësor

Edhe kjo është e detyrueshme për të gjithë, me vetëm një numër të vogël përjashtimesh nga ky rregull.

Pra, nëse nuk bini nën përjashtimin e rrallë, duhet të keni një mbulim sigurimi shëndetësor të blerë nga një nga dhjetëra ofruesit privatë.

Nuk ka asnjë mënyrë që ta shmangni këtë rregull dhe të mos zbuloheni dhe penalizoheni.

Paguani sigurim shoqëror

Pavarësisht nëse punoni për një kompani apo jeni i vetëpunësuar, duhet të kontribuoni në skemën e sigurimeve shoqërore, të njohur si “shtylla e parë” (AHV/AVS).

Këto kontribute financojnë sigurimin e pleqërisë dhe të të mbijetuarve (OASI), sigurimin e paaftësisë (DI) dhe përfitime të tjera të sigurimeve shoqërore.

Punëdhënësi juaj do të zbresë automatikisht shumën e duhur nga paga juaj.

Individët e vetëpunësuar duhet të bëjnë kontribute të sigurimeve shoqërore me një normë maksimale prej 10 përqind të të ardhurave të tyre.

Regjistrohuni në komunën tuaj

Çdo person që jeton në Zvicër, qoftë zviceran apo i huaj, duhet të njoftojë mbërritjen e tij tek autoritetet lokale komunale brenda 14 ditëve.

Nuk ka asnjë mënyrë për ta anashkaluar këtë kërkesë; nuk mund të lëvizni nga një vend në tjetrin dhe të qëndroni pothuajse jashtë radarit. Kjo sepse autoritetet zvicerane duan të dinë se kush jeton në vendin e tyre dhe ku.

Një nga arsyet për këtë kërkesë është të jenë në gjendje t’ju gjejnë në rast nevoje, por ka edhe arsye të tjera  për shembull, për qëllime statistikore, në mënyrë që qeveritë lokale të dinë se sa banorë ka në secilën prej komunave të tyre.

Kjo është e rëndësishme për llogaritjen e të ardhurave tatimore, infrastrukturën shëndetësore, planet e emergjencës dhe logjistikën tjetër.

I gjithë procesi do të duhet të përsëritet kur të zhvendoseni në një shtëpi tjetër, edhe nëse qëndroni në të njëjtën komunë. Do të duhet të çregjistroni adresën tuaj të vjetër dhe të regjistroni atë të renë.

Bindjuni ligjit

Kjo duhet të kuptohet vetë, pa pasur nevojë për shpjegime të mëtejshme: të gjithë, pavarësisht kombësisë së tyre, duhet të zbatojnë të gjitha rregullat dhe urdhëresat ligjore në kodin civil ose penal të Zvicrës.

Po përgjegjësitë që kanë vetëm të huajt?

Përveç pesë përgjegjësive të përshkruara më sipër, kini kujdes me atë që Zvicra pret nga ju:

Mbani gjurmët e lejes suaj të punës/qëndrimit

Në varësi të llojit të lejes që keni, ajo mund të duhet të rinovohet çdo vit ose vetëm pas pesë vitesh qëndrimi.

Në të dyja rastet, duhet të jeni të vetëdijshëm për afatet dhe procedurat për zgjatjen.

Zakonisht, do të merrni një letër nga autoritetet lokale afërsisht gjashtë javë para afatit që ju kujton të rinovoni. Do të ketë gjithashtu një formular aplikimi që do t’ju duhet të plotësoni.

Ai duhet të dorëzohet në komunën tuaj të banimit jo më herët se tre muaj dhe jo më vonë se dy javë para datës së skadimit.

Do t’ju duhet të paraqisni lejen tuaj të qëndrimit dhe pasaportën, të cilat duhet të mbeten të vlefshme për të paktën tre muaj pas datës së skadimit të lejes.

Mësoni gjuhën lokale

Përveç nëse vini nga Franca, Gjermania, Italia ose Austria dhe i flisni rrjedhshëm këto gjuhë, duhet të mësoni gjuhën që flitet në kantonin dhe komunitetin tuaj.

Nëse jeni mbajtës i lejes B, kërkohet të keni nivelin gojor A1, që do të thotë se jeni në gjendje të bashkëveproni me njerëz të tjerë në një nivel bazë.

Nëse keni një leje C, ju nevojitet niveli gojor A2 dhe ai me shkrim A1  kjo e fundit nënkupton që duhet të jeni në gjendje të kuptoni dhe përdorni fraza dhe shprehje elementare.

Për të marrë lejen C herët (për shembull, sepse jeni i martuar me një shtetas zviceran), duhet të keni nivelin e aftësive B1 në komunikimin verbal që ju lejon të komunikoni pa përpjekje me folësit amtarë, dhe nivelin me shkrim A1.

Integrohuni

Ky është një kërkesë shumë e rëndësishme nëse shpresoni të keni një jetë të lumtur në Zvicër.

Përveç të qenit i aftë në gjuhën lokale, kjo do të thotë gjithashtu respekt dhe pajtueshmëri me vlerat zvicerane dhe një mënyrë jetese  një koncept i gjerë që detajohet këtu.

Por, përtej miratimit të të gjitha cilësive, praktikave dhe sjelljeve që janë të rëndësishme për zviceranët (dhe me të cilat ata shpesh gjykojnë të huajt), siç janë etika e punës, pavarësia financiare dhe diskrecioni, duhet të jeni edhe aktivë në komunitetin tuaj lokal.

Si?

Për shembull, mund të bëheni pjesë e organizatave lokale.

Veçanërisht në të gjitha qytetet dhe fshatrat e vogla, kjo do të thotë t’i bashkoheni një brigade zjarrfikëse, të bëheni anëtar i një kori lokal, klubi sportiv ose kishe.

---