Avionët amerikanë F-35 mund t’i kushtojnë Zvicrës më shumë se 1 miliard CH ekstra

Shtetet e Bashkuara të Amerikës po përpiqen të ngarkojnë Zvicrën deri në 1.5 miliardë CHF më shumë për 36 avionë luftarakë F-35 që u porositën në vitin 2021, sipas transmetuesit publik zviceran SRF.

Ish-ministrja e Mbrojtjes Viola Amherd gjithmonë pohoi se Zvicra do të merrte avionët stealth me një çmim fiks prej rreth 6 miliardë CHF. Por SRF reserahc tani tregon se SHBA i sheh gjërat ndryshe dhe po kërkon shumë më tepër.

Një referendum në shtator 2020 ishte jashtëzakonisht afër: 50.1% e votuesve miratuan blerjen e avionëve të rinj luftarakë. Në broshurën e votimit, Këshilli Federal deklaroi në atë kohë se “një maksimum prej gjashtë miliardë frangash zvicerane janë caktuar”, përcjell albinfo.ch.

Pasi qeveria vendosi në qershor 2021 në favor të avionit luftarak amerikan F-35, atëherë ministrja e Mbrojtjes Viola Amherd siguroi se SHBA do të garantonte një çmim fiks.

Gazetari i pavarur Beni Gafner ka vite që mbulon Forcat e Armatosura të Zvicrës. Ai ka folur me burime të ndryshme në administratën federale javët e fundit dhe, duke folur për SRF, arriti në përfundimin se Këshilli Federal po përballet me kosto të mëdha shtesë për F-35.

“Viola Amherd dinte për këto kosto shtesë që nga vera e vitit 2024, por e informoi Këshillin Federal vetëm në dhjetor të vitit të kaluar”, përmbledh Gafner në kërkimin e tij. Shifra të ndryshme në lidhje me kostot shtesë qarkullojnë brenda administratës federale. “Ata po flasin për 1.3 miliardë deri në 1.5 miliard CHF,” thotë Gafner.

Rritja e kostove të prodhimit

Dy burime konfidenciale nga administrata federale konfirmuan gjithashtu për SRF se SHBA do të kërkonte më shumë, duke argumentuar se asnjë çmim fiks nuk ishte negociuar me Zvicrën. Çështja është aq e ndjeshme sa që ministria e mbrojtjes ka mbajtur dy takime sekrete me anëtarë të tjerë të Këshillit Federal që nga fillimi i vitit. Qeveria e SHBA me sa duket po përmend kryesisht rritjen e kostove të prodhimit si arsye për çmimin më të lartë.

Zvicra nuk i bleu avionët luftarakë F-35 direkt nga prodhuesi Lockheed Martin, siç është praktikë e zakonshme në SHBA, por më tepër përmes qeverisë amerikane. Zyrtarët e qeverisë amerikane siguruan gjithashtu Zvicrën për një çmim fiks në vitin 2021 dhe vunë në dukje se SHBA-të i kishin respektuar gjithmonë këto çmime fikse për Zvicrën në të kaluarën.

Dyshime për kontrollin financiar

Sidoqoftë, Zyra Federale e Auditimit të Zvicrës (SFAO) hodhi dyshime mbi këto çmime fikse në një hetim të vitit 2021. Ai përfundoi: “Sipas opinionit të SFAO, nuk ka siguri ligjore për një çmim fiks në kuptimin e një shume të madhe sipas ligjit zviceran për prokurimin e F-35A”.

Prej disa javësh në parlament po qarkullon edhe një thashetheme se avionët F-35 do të shtrenjtoheshin ndjeshëm. Parlamentari socialdemokrat Fabian Molina u përball me ministrin aktual të Mbrojtjes Martin Pfister me kostot e mundshme shtesë javën e kaluar. Pfister shpjegoi se ata besojnë se është një çmim fiks dhe: “Nëse situata ndryshon, ne do t’ju informojmë.”

Ministria e mbrojtjes nuk pranoi të komentojë për SRF mbi kostot e mundshme shtesë, duke iu referuar deklaratave të Martin Pfister të hënën se ata do të informonin publikun nëse situata ndryshon.

Sipas hulumtimit të SRF, ministria shpreson që qeveria e SHBA-së në veçanti do të jetë në gjendje të negociojë çmimin me prodhuesin Lockheed Martin.

---