Don Marjan Marku njihet gjerësisht në komunitetin shqiptar të Zvicrës për rolin e tij që shkon shumë përtej thirrjes së tij parësore, asaj të udhëheqësit të njërës nga qendrat e Misionit Katolik Shqiptar në Zvicër. Ai, nga viti 1999 deri në vitin 2009, sa ka zgjatur qëndrimi i tij i parë në Zvicër, krahas themelimit të tri qendrave të misionit të përmendur, ka lënë gjurmë edhe në jetën shoqërore e kulturore jo vetëm të besimtarëve që ka udhëhequr por të gjithë komunitetit shqiptar këtu.
Për këtë arsye, kthimi i Don Marjanit para rreth katër vitesh me shërbim në Kosovë, kishte qenë i ngarkuar edhe me emocione dhe pati lënë një zbrazësi mbrapa.
Ka diçka më shumë se një vit që Don Marjan Marku ndodhet sërish në Zvicër. Kësaj here ai është këtu në cilësinë e famullitarit, në kishën e këtushme dhe jo më si misionar në Misionin Katolik Shqiptar të cilit i kishte vënë themelet para shumë vitesh.
Jemi nisur në një mbrëmje të vonë me shi, për në rezidencën e Don Marjanit, në Mühlrüti, një fshat kodrinor në regjionin Toggenburg i Ulët të kantonit St. Gallen. Famullitari shqiptar i kishës zvicerane na pret në stacionin e trenit në Wil, për të na marrë me makinën e tij, pasi që rruga deri në Mühlrüti është e gjatë dhe kalon nëpër një terren të thyer. Rrugës ai na tregon “mbretërinë” e tij, që përbëhet nga një grumbull fshatrash, të mëdhenj e të vegjël, ku ai bashkë me një prift tjetër ushtron punën e tij prej meshtari.
“Jam prift bashkëpunëtor në Njësinë e Famullive (gjermanisht: Seelensorgeinnheit) të regjionit „Unterer Toggenburg“ që përfshin gjashtë famulli. Në këtë njësi me rreth 6000 besimtarë, jam prift bashkëpunëtor ndërsa në njërën nga këto famulli, në Mossnang jam përgjegjës famullitar”, na e sqaron Don Marjani strukturën komplekse të njësisë famullitare ku punon.
“Këtu punojmë 6 teologë, nga të cilët dy priftërinj, një xhakon dhe 3 laikë. Gjithë organizimi është ekipor. Në Mosnang, ku unë jam famullitar përgjegjës, numërohen 1700 besimtarë. Nga ana tjetër, unë banoj në Mühlrüti, fshat në trekufirin në mes të kantoneve St. Gallen, Thurgau dhe Cyrih”, vazhdon ai.
Rreth ardhjes së tij në rol tjetër në Zvicër, Don Marjani ka një sqarim të thjeshtë: “Në kishën katolike në shtetet perëndimore kohëve të fundit ka mungesë të meshtarëve. Kjo ka qenë dhe arsyeja kryesore e thirrjes që më është bërë për të ardhur këtu. Duhet të dini se ne në Kosovë falë Hyjit kemi mjaft meshtarë në raport me numrin e besimtarëve katolikë. Në këto rrethana, ipeshkvi i St. Gallenit i është lutur ipeshkvit të Kosovës, Imzot Dodë Gjergjit që të më lejojë të vij për të shërbyer këtu. Tash jam i inkardinuar në Ipeshkvinë e St. Gallenit, sikur të gjithë priftërinjtë tjerë. Ipeshkvia i ka 142 famulli dhe vetëm 60 meshtarë”, tregon ai, duke vënë theksin te numri i vogël i atyre që përcaktohen për jetën baritore.
Si shqiptar, Don Marjani, njeriu i duhur për dialog në mes të religjioneve
Por, fakti se ai është inkuadruar në kishën e vendit dhe jo në misionin shqiptar, nuk e ndalon atë që të kontribuojë edhe më tutje për komunitetin shqiptar. “Mendoj se edhe prania e meshtarëve shqiptarë në Zvicër është e nevojshme. Shërbej te zviceranët por jam edhe në shërbim të komunitetit shqiptar këtu. Në një të ardhme të afërme synoj të jem pjesë e komisioneve që merren me të huajt këtu. Ka një komision në nivel ipeshkvnor dhe një të konferencës ipeshkvnore. Në kuadër të aktiviteteve që ato bëjnë në mes të religjioneve të ndryshme, unë jam i interesuar që, veç terash, të jem ndërmjetësues në mes të kishës vendore dhe komunitetit shqiptar të fesë islame.
Siç dihet, Kisha Katolike kultivon një dialog të frytshëm ndërfetar dhe nga ana tjetër, shumica e atyre që i përkasin fesë islame në Zvicër janë shqiptarë. Duke qenë ata edhe pjesë e popullit tim, unë besoj se në një kontekst të tillë mund të jap një kontribut për dialogun në mes të feve. Mendoj se një gjë e tillë do të ishte e mirë edhe për ne si shqiptarë por edhe për Kishën Katolike të Zvicrës”.
Gjatë punës në Misionin katolik Shqiptar Don Marjan Marku ka marrë pjesë në disa komisione në nivel të kishës së Zvicrës. Në ipeshkvinë e Baselit ka qenë në Këshillin Presbiterian (këshilli i priftërinjve) i zgjedhur nga ipeshkvi i atëhershëm, ose kardinali i sotëm, eminenca e tij Kurt Koch. Prifti shqiptar ka qenë aty i vetmi nga të huajt në ipeshkvinë më të madhe të Zvicrës. Ka bërë pjesë po ashtu edhe në komisionin qendror për të huajt në Kantonin e Cyrihut pastaj në komisionin administrativ në kantonin Thurgau, në kryesinë e dekanatit në Fishingen etj.
“Siç dihet, kisha këtu gjithmonë ka luftuar për barazi në mes të njerëzve, edhe në aspektin fetar. Njihen edhe qëndrimet e saj humane e të drejta ndaj shqiptarëve, po edhe ndaj myslimanëve dhe të huajve në përgjithësi, kur këta kanë qenë objekt i fushatave nga qarqe të ndryshme”, thotë Don Morjani. Ai nënvizon po ashtu se personalisht dhe në emër të kishës, kultivon raporte të mira me krerët e bashkësisë islame të shqiptarëve, si për shembull me atë në Will dhe në St. Gallen.
Mikpritje dhe trimërim nga vendësit
“Që nga ardhja ime në mesin e ri, tash një vit e sa, jam pranuar nga vendësit ndoshta më mirë se që kam pritur. Ata e dinë se jam shqiptar dhe as që kam pse ta mohoj këtë”, thotë meshtari me përvojë 25 vjeçare por i emëruar rishtas në famullinë zvicerane. Ai përmend edhe mirëkuptimin e madh të besimtarëve dhe kolegeve meshtarë për kufizimet që ndonjëherë i paraqiten lidhur me kompetencat e tij gjuhësore të gjermanishtes, sidomos të dialektit zviceran. “Më trimërojnë duke thënë se ata do ta kishin shumë më vështirë ta flisnin shqipen në një rast të ndërsjellë”, thotë me pak humor Don Marjani. Më tutje sqaron se fillimisht është pranuar për të punuar si prift bashkëpunëtor “por ka qenë vetë famullia e Mosnangut që ka insistuar të më bëjë përgjegjës të famullisë”.
Tek flet për punën e tij në kohën kur ka udhëhequr misionin, thotë se funksioni i tij ka qenë ngritja e urave, si lidhja e shqiptarëve me Hyjin, me vendlindjen, gjegjësisht kulturën e vendit të prejardhjes, dhe ura që lidh shqiptarin me zviceranin ose integrimi i shqiptarëve në shoqërinë zvicerane pa braktisu vlerat që sjellin me vete.
“Po ashtu mendoj se është në interes të shqiptarëve në përgjithësi që të ketë edhe më shumë meshtarë shqiptarë në Zvicër”, thotë Don Marjani dhe na zbulon se së fundi, në famullinë e Usterit, kantoni i Cyrihut, punën e meshtarit e ushtron edhe një shqiptar tjetër. Është fjala për Don David Xhuxhën, priftin e njohur nga Kosova i cili për rreth njëzet vite ka qenë gazetar i Radio Vatikanit, përgjegjës i emisioneve në gjuhën shqipe. Ai prej disa muajsh po shërben në kishën e përmendur dhe punon aty me besimtarët italianë.
Peripecitë e themelimit të Misionit me tri qendra
“Në Zvicër kam ardhur në janar të vitit 1999, i vetëm, si pasardhës i Dom Aleksandër Kolajt. Kam qenë përgjegjës për shqiptarët e besimit katolik në gjithë Zvicrën. Ka qenë vit i luftës. Në vitin 2000 ka ardhur i dyti, Marjan Demaj. Pastaj kemi parë nevojën për ndarjen në tri pika kështu që kemi bërë riorganizimin e misionit. Në vitin 2002 e kam bërë kërkesën. Me ndihma të shumanshme dhe me mirëkuptimin sidomos të Dr. Peter Platner (kryetar i Landeskriche Thurgau) kemi ndërtuar misionin me tri qendra respektivisht me tre priftërinj dhe tri motra nderi. “Kërkesën tonë drejtuar konferencës Ipeshkvnore të Zvicrës e patëm argumentuar me faktin se në Zvicër jetonin rreth 200 mijë shqiptarë prej të cilëve rreth 20 mijë të besimit katolik. Konferenca ipeshkvnore miratonte kërkesën tonë por duke theksuar se i mungonin paratë.
Në vitin 2002 i jam drejtuar kantonit Thurgau. Dr. Peter Platner, më ka thënë se “nëse ata nuk kanë para, ne e bëjmë vetë” dhe na i ka ofruar 100 mijë franga, për ta hapur misionin në këtë kanton. Pasi që në Lucern ishim dy priftërinj shqiptarë, i kam kërkuar ipeshkvit kosovar Imzot Mark Sopit të ndjerë që të na e sjellë këtu edhe një prift. Në janar 2003 kam ardhur në Qendrën e Misionit Katolik Shqiptar në Sirnach. Pas ardhjes time këtu, Plattner na ka mundësuar që ta përshtatim një sallë industriale në qendër të misionit, ku na e kanë lejuar edhe shtimin e një kapele. Më vonë, me mjete kanë marrë pjese edhe kantonet tjera. Në këtë mision, pra në Misionin për Zvicrën Lindore me seli në Sirnach më së shumti katolikë shqiptare ka St. Galleni, rreth 2700, pastaj vjen Cyrihu me 1400 e Thurgau mbi 1200 etj.
Për fund, Don Marjan Marku shpreh dëshirën që përmes portalit tonë t`u urojë Krishtlindjen dhe Vitin e Ri të gjithë besimtarëve, me këto fjalë: Ju dëshiroj një Krishtlindje të përmbushur me plotë hire nga Krishti i posalindur, ndërsa në Vitin e Ri 2014, shëndet, paqe dhe plot mirësi”.
Blerim Shabani
